در این قسمت به معرفی هایده خواننده ی معروف ایران می پردازیم

١٠ -  هایده

هایده [1] (۲۱ فروردین ۱۳۲۱ - ۳۰ دی ۱۳۶۸) خواننده ایرانی با صدای کنترآلتو است که بیست و یک سال در زمینه موسیقی دستگاهی و موسیقی پاپ ایرانی فعالیت داشت. هایده در تهران متولد شد. نام اصلی او معصومه دده بالا بود. خواهر کوچک‌تر او، مهستی نیز از خوانندگان معروف ایرانی بود که حدود سه سال پیش از هایده خوانندگی را آغاز کرد

در بعضی نوشته ها [2]، محل تولد هایده را یکی از روستا های کرمانشاه ذکر کرده ابد 

 هایده در ۱۳۴۷، فعالیت حرفه‌ای [3] خود را با خواندن ترانه ی «آزاده» اثر استادش علی تجویدی که بر روی آخرین سروده ی رهی معیری ساخته شده بود آغاز کرد. اجرای ترانه ی «آزاده» با ارکستر بزرگ گلها در رادیو تهران آغاز کار هایده بود. وی پس از اجرای چندین اثر دیگر از تجویدی و دیگر آهنگسازان در برنامه ی گلها، از نخستین سال‌های دهه ۱۳۵۰ به خواندن ترانه‌های پاپ علاقه‌مند شد که بیشتر از ساخته‌های فریدون خوشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بود. هایده در شهریور ۱۳۵۷ چندین ماه پیش از پیروزی انقلاب ۵۷ ایران را به مقصد بریتانیا ترک کرد. او تا پایان عمر از این رویداد به عنوان تلخ‌ترین خاطره زندگی خود یاد می‌کرد. هایده از ۱۳۶۱ در لس آنجلس به فعالیت ادامه داد.
هایده در سن ۴۷ سالگی و در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ برابر با ۳۰ دی ماه ۱۳۶۸ فردای اجرای کنسرت در باشگاه کازابلانکا در حومه سان فرانسیسکو، بر اثر سکته قلبی درگذشت.
هایده در گورستان وست وود در لوس آنجلس با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. هما سرشار (روزنامه‌نگار)، ویگن (خواننده) و حسن شهباز (مترجم و سردبیر فصلنامه رهاورد) از جمله سخنرانان در مراسم بودند. در تهران نیز علیرغم محدودیت‌های بسیار، گروهی از مردم در مسجدالجواد یاد او گرامی داشتند. ویدئوی مراسم به فاصله کوتاهی ، مخفیانه در ایران پخش شد.
پژمان اکبرزاده فیلم مستندی درباره ی فعالیت‌های هنری و آثار هایده ساخته که در ژانویه ۲۰۰۹ برای نخستین بار در آمستردام اکران شد. این مستند یکصد دقیقه‌ای با عنوان «سخن از هایده» دربرگیرنده بررسی فعالیت‌های هایده، گزیده‌ای از اجراهای او در سبک‌های گوناگون و گفتگو با دوستان و همکاران نزدیک اوست. مستند در جشنواره فیلم نور در لوس آنجلس نامزد دریافت جایزه بهترین مستند شد

فیلم مستند "سخن از هایده" [4] خواننده‌ای را روایت می‌کند که با آثار علی تجویدی در برنامه گلهای رادیو ایران می‌درخشد، سپس به بازار موسیقی کافه‌ای در تهران می‌افتد، اندک اندک در موسیقی پاپ جایگاهی در خور می‌یابد و کمی بعد، وقوع انقلابی که خوانندگی زنان را ممنوع می‌کند، او را ناگزیر به ترک کشورش می‌کند... هایده در مصاحبه‌هایش، انقلاب را "فتنه" می‌نامد و می‌گوید تنها امیدش برای زنده ماندن، بازگشت به ایران است. ترانه‌های او و شیوه خواندنش نیز دگرگون می‌شود. اندوه ترک ایران در صدایش موج می زند و همکاری با چهره‌های سرشناس موسیقی پاپ ایران مانند صادق نجوکی، فرید زولاند، آندرانیک، منوچهر چشم آذر و ... کارهای ماندگار و متفاوتی را برایش رقم می‌زند: "روزای روشن"، "شانه هایت"، "زندگی"

هايده در سن ١٣ سالگي ازدواج [5] نمود و از او سه فرزند به نامهاي کامران و کيوان و تنها دخترش کيانوش به يادگار ماند. به گفته کامران پسر ارشد هايده مادرش در ١٤ سالگي او را به دنيا آورد و آن زمان هايده آنقدر کم سن بود که مادربزگش در فرزند داري به او کمک ميکرد. هايده از همان دوران کودکي صداي زيبايي داشت و علاقه زيادي به قدم نهادن درعرصه خوانندگي داشت ولي همسر هايده بنا به دلايل سنتي اجازه خواندن را به هايده نمي داد وهايده نيز به صورت غير رسمي در محافل مي خواند

هایده در یکی از پر بارترین دوره‌های شکوفائی فرهنگی [6]- دو دهه چهل و پنجاه- سربرآورد. دوره‌ای که زنان در همه عرصه‌های هنری، از جمله موسیقی، سخت فعال بودند و نقشی سازنده ایفا می‌کردند. از "دلکش" تا "هایده" با طیف گسترده‌ای از زنان خواننده روبرو می‌شویم که- جدا از نوع و شیوه کار- در نوسازی موسیقی مشارکت داشته‌اند. خیلی از جوان‌ترها نیز به میدان آمدند که هنوز دو سه گامی برنداشته، با انقلاب اسلامی روبرو شدند و در نهایت به "هدر" رفتند. استقرار مجدد ممنوعیت‌های مذهبی که در آغاز یکسره "موسیقی" را حرام تبلیغ می‌کرد- و به ویژه زنان را از نو به "اندرونی"‌ها می‌فرستاد، نگذاشت که بارآوری‌ها ادامه پیدا کند. آن‌ها که در درون ماندند، سال‌های دراز، خاموش ماندند و آن‌ها که به بیرون مهاجرت کردندو به ویژه مقیم "شهر فرشتگان" شدند، به ناگزیر تن به قاعده بازار- عرضه و تقاضا- دادند و دیگر آنی نماندند که بودند. هایده خواننده خوش صدا یکی از این مهاجران بود

هومن خلعتبری رهبر اپرا در مقاله ای تحت عنوان "سخن از هایده و حنجره‌ ای خدادادی [7]" نوشت : "من فکر می‌کنم هایده را باید جسی نورمن ایران محسوب کرد؛ از لحاظ صدا، درشتی، بیان و حرکات صورت. تصور می‌کنم هایده برای نسل‌های بعدی ایرانیان، به عنوان یکی از یادگارهای فرهنگی، باقی خواهد ماند"

پیام هایده به هموطنان
[8]"با اتکا به نفس و با یک هدف مشخصی که همه ما در راهش کوشش و سعی خواهیم داشت دست همبستگی به هم بدهیم و با یک صدا ایمان خودمان را فریاد بزنیم"
 

آْلبوم هاي هايده
[9]در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ آثار هایده در ایران به صورت صفحه گرامافون و نوار کاست منتشر شد. بیشتر این آثار و همچنین کارهایی که هایده در دهه ۱۹۸۰ در آمریکا خواند، در دهه ۱۹۹۰ و همچنین ۲۰۰۰ از نو روی سی.دی منتشر شدند. دو آلبوم پایانی هایده «ای زندگی سلام» و «سوگند» رسما به شکل آلبوم روی نوار و سی.دی منتشر شده‌اند. سه سی.دی نیز از ترانه‌های هایده همراه با معین، ویگن و مهستی به نام‌ های «گلهای غربت»، «همخونه» و «اوج صدا» منتشر شده‌است

هایده دارای بیش از٣٠ آلبوم [10] به نامهای زیر میباشد: روزای روشن / خرباتی /  پادشه خوبان / خداحافظ / شب عشق/  فریاد/ گلواژه / آزاده/  بزن تار/  رفتم/ شانه هایت/ بلبلی که خاموش شد/ ای زندگی سلام / حیف/  ناشنیده ها / آمدنت محاله/ سوگند/ بزم و کنسرت / دشتستانی/ بزم (نوروز ١٣٤٦)/  آشنایی / سه کنسرت در سه آلبوم / ....
وی همچنین با هنرمندانی دیگر آلبوم های مشترکی ارائه داده است: بزم ١ و ٢ ( هایده و گلپا) / اوج صدا ( هایده و مهستی)/ افسانه شیرین (هایده و شجریان)/ گلهای غربت ( هایده و معین) / شب عاشقان ( هایده و ستار)/ همخونه ( هایده و ویگن) / سفر (هایده و معین) و آلبومی مشترک با مهستی و معین بنام ترانه ی سال 

 صدای هایده
[11]

جوانان ایران و صدای هایده
[12]مهدی خزعلی گفت: « باور کنید نغمه های عرفانی هایده و شکیلا تاثیر مثبت دارند»... خزعلی معتقد است: «جوان امروز صدای اذان هایده (آنجا که در پرده های بالا می گوید: صدای اذان میاد) و مناجات شکیلا (وقتی می خواند که: صورتگر نقاشم، هر لحظه بتی سازم، وانگه همه بتها را در پای تو اندازم) را به این آقایان ترجیح می دهد»

در همان کودکی [13] ، هایده دل من را هم ربوده بود . هایده ای که بعدها که بزرگتر شدم و در تمام این سالها دیدم که با صدایش برای هر لحظه ی ِ ما یادگاری گذاشته است . هایده ای که سربازها در سربازخانه ها و دانشجوها در خوابگاه ها قدر صدایش را می فهمند و حس می کنند . هایده ای که چه شاد بخواند ، چه غمگین ، چه دستگاهی و ردیفی بخواند چه پاپ ، چه در هشیاری بخواند چه در مستی ، تو را با خود در گیر می کند ، تو را با خود می برد . عاشق باشی و غریب باشی ، تنها باشی ، شاد باشی و ... هنوز من بسیار صدای او را می شنوم در خیابانهای تهران در ماشین ها ، ماشین هایی که جوانها راننده ی آن هستند ، جوان هایی که همه پس از مرگ هایده به دنیا آمده اند اما خسته از این همه صداهای بی هویت ، دلشان هوای هایده می کند و با شنیدن صدایش حالشان بهتر می شود و این یعنی هنوز : صدا ، صداست... و این جایگاه راستین هایده است که به مراتب هنوز هم از بسیاری از خوانندگان که زنده اند ، میان مردم محبوب تر است ، انگار او صدایش را بر تار و پود فرشِ دل ِ ایرانی ها گره زده است

تصاویر

هایده
//www.etedaal.ir/UserUpload/Image/1(516).jpg [14]

هایده هنگام اوج فعالیت های هنری در ایران
//amirdehnad.com/daneshgara/image/304A.jpg [15]

هایده و انوشیروان روحانی (دربرنامه تلویزیونی – ۱۳۵۵)
//i42.tinypic.com/mwxxt1.jpg [16]

عکس دومين ازدواج هايده که همانند ادواج اول به طلاق منجر شد
//ctafrih.com/post.html?postid=366 [17]

متن ترانه ی رفتم : هایده
//taranehakhatereha.blogsky.com/1390/01/26/post-121/ [18]

نظر شما چیست؟

xxxxxxxxxx

خدمتگزاران فرهنگ ایران : محمد حسین فروغی ذکاءالملک اول [19] - محمد علی فروغی ذکاءالملک دوم [20] -  استاد حبیب یغمایی [21] - ادیب الممالک فراهانی [22] - حسن وثوق معروف به وثوق‌الدوله [23] - شاعره ی توانا فروغ فرخزاد [24] - ملک‌الشعرای بهار [25] - رضا ارحام صدر [26] - علی‌اکبر سعیدی سیرجانی
[27]