در این قسمت که قسمت سی و هشتم مجموعه ی کارپردازان انگلیس در ایران است به معرفی چهل و سومین کارپرداز یعنی سلیمان میرزا اسکندری از بنیان‌گذاران حزب توده ایران می پردازیم

٤٣ - سلیمان میرزا اسکندری

سلیمان میرزا در سال ١٢٤٢ در تهران متولد شد. برخی تاریخ تولد او را سالهای ١٢٤١، ١٢٥٥، ١٢٥٦ نیز آورده‌اند. او پسر محسن میرزا کفیل‌الدوله و او فرزند محمدطاهر میرزا است که کتاب سه تفنگدار الکساندر دوما را به فارسی ترجمه کرده است. محمدطاهر میرزا فرزند اسکندر میرزا و او فرزند ششم عباس میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار است. سلیمان میرزا پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و آموختن مقدمات عربی وارد مدرسه دارالفنون گردید و از آنجا دیپلم گرفت. سپس به پیروی از نیاکان خود وارد عرصه فرهنگ شد و در حدود سال ١٣١٨ق روزنامه ای را منتشر کرد که مطالب آن مورد پسند میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان، صدراعظم، واقع نشد و بلافاصله توقیف گردید. پنج سال بعد مدرسه محسنیه را دایر کرد که به سبب دشمنی ها و مخالفتها با معارف جدید عمر زیادی نکرد. در همین دوران در بعضی مدارس پایتخت به تدریس ریاضی پرداخت. در سال ١٣٢٤ ق وارد خدمات دولت شد. نخست در نظمیه به کار پرداخت؛ سپس در اداره کل گمرک مشغول شد و مدتی بعد به کرمانشاه رفت تا ضمن خدمت در ادارۀ گمرک، ریاست کل پست آنجا را هم بر عهده بگیرد.
//arashamirkhizi.mihanblog.com/ [1]

سلیمان میرزا یكی از اعضای مجمع فراماسونری "‌آدمیت " بود. این مجمع ‌از سوی میرزا ملكم خان به میرزا عباسقلی خان قزوینی ( معروف به آدمیت )‌ سپرده شد . اعضای این مجمع ١٢ تن بودند كه یكی از آنان سلیمان میرزا بود
//www.alvadossadegh.com/fa/article/42-freemasonry/4321-1389-05-17-20-56-49.html [2]

ساختار تشکیلاتی مجمع فراماسونری "‌آدمیت ":  مرکب از چهار حوزه بود، این انجمن شعبی هم در شهرستانها داشت که رجال نامداری چون:سپهدار رشتی- سلیمان میرزا اسکندری- عضدالسلطان- کمال الملک- جواد سعدالدوله و ... آنهارا اداره می کردند
//hasan3800.blogfa.com/post/25 [3]

 او که از اعضای مجمع آدمیت بود پس از ورود به محل مأموریت خویش (کرمانشاه) در صدد تهیۀ مقدمات تأسیس شعبۀ مجمع آدمیت برآمد و چون آگاه بود که جامعۀ بی‌سواد هرگز ترقی نمی‌یابد برای بزرگسالان کلاس درس باز کرد و در آن کلاس به تدریس حساب و خواندن و نوشتن پرداخت. سلیمان میرزا که از اعضای انجمن آدمیت بود، به همراه برخی از اعضا آن انجمن را ترک کردند و جمعیتی به نام انجمن حقوق برپا داشتند. ناشر افکار این انجمن روزنامه حقوق بود که سلیمان میرزا اداره می‌کرد و برادرش یحیی میرزا در این کار به وی مدد می‌رساند. خبر آغاز انتشار این روزنامه در شماره ٧٤ روزنامه حبل‌المتین تهران، مورخ دوشنبه یازدهم جمادی‌الآخر سال ١٣٢٥ چنین درج شده است: «روزنامه حقوق اثر خامۀ عنبرین شمامۀ نواب والا سلیمان میرزا، به تازگی در تهران طبع شده و بهترین میدان برای حقوق ملی است. غرض اصلی از نشراین فرخنده نامه آن است که ملت را به حقوق خود آشنا سازد تا بعد از این ملتفت باشند و حقوق خود را از دست ندهند». سلیمان میرزا در دوره دوم مجلس شورای ملی از اراک انتخاب شد ولی اعتبارنامه او رد شد و بعداً در جلسه ٢٣ مورخ چهارشنبه هشتم ذیحجه ١٣٢٧ از طرف مجلس شورای ملی به جای برادرش یحیی میرزا که فوت نموده بود انتخاب و وارد مجلس شد (در دوره اول و دوم رسم این بود که، اگر نماینده‌ای استعفا یا فوت می‌کرد، مجلس مستقیماً کسی را به جای او برمی‌گزید). سلیمان میرزا پس از درآمدن در ردیف نمایندگان، به گروه دمکرات پیوست و پس از قتل سید عبدالله بهبهانی، به جای سيد حسن تقي ‌زاده لیدر این فراکسیون شد
//arashamirkhizi.mihanblog.com/ [4]

سيد حسن تقي ‌زاده از کارپردازان انگلیس در ایران بود
//www.iranian.com/main/blog/all-iranians-64 [5]

او همراه کسانی چون سید حسن تقی‌زاده و محمدامین رسول زاده و سیدمحمدرضا مساوات، حزب دموکرات را بنیان نهاده و روزنامة «ایران نو» را انتشار دادند
//fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C [6]
 
در سال ١٢٩٠مدتی پس از این که مجلس شورای ملی به دستور ابوالقاسم خان ناصرالملک نایب‌السلطنه منحل شد، سلیمان میرزا و جمعی از آزادیخواهان دستگیر و به قم تبعید شدند. وی، پس از چند ماه، به پایتخت بازگشت و حدود سال ١٢٩٢ در وزارت داخله متصدی امور مرکز شد. در سال ١٢٩٣ به عنوان نماینده اصفهان به مجلس سوم راه یافت و لیدر فراکسیون دمکرات بود. در جریان جنگ اول جهانی به علت ضدیت با روسیه تزاری (ظاهرا) و  بریتانیا (ظاهرا) بسان برخی از رجال آن دوره به آلمان (ظاهرا) گرایش یافت. در آبان ١٢٩٤ به علت حرکت نیروهای روسیه به سمت تهران به همراه سایر نمایندگان و رجال ملی به قم رفت و در آذر ماه ریاست کمیته دفاع ملی را به دست گرفت. سپس به همراه سایرین راهی کرمانشاه شد و با دولت نظام‌السلطنه مافی همکاری کرد. در بهمن ١٢٩٦ هنگامی که در میان ایل سنجابی بود توسط ارتش بریتانیا دستگیر و در هندوستان زندانی و تبعید شد
//arashamirkhizi.mihanblog.com/ [7]

انگلیسی ها ، گاهی برای حفظ سلامت کارپردازان خود و استفاده ی بعدی ، آن ها را دستگیر و زندانی و یا تبعید می کنند
Various Sources 

سلیمان میرزا اسکندری پس از کودتای ١٢٩٩ از هندوستان مخفیانه به همدان آمد و پس از عزل سید ضیاء طباطبایی به طور علنی راهی تهران شد. در ١٣٠٠ به نمایندگی مردم تهران در مجلس چهارم انتخاب شد و به اتفاق سید محمدصادق طباطبایی حزب سوسیالیست را تشکیل داد. در این دوران، سلیمان میرزا از سوی دولت شوروی به عنوان رهبر نیروهای چپ ایران شناخته می‌شد و مورد اعتماد آنان بود. او در سال ١٣٠١ با دولت قوام‌السلطنه به مخالفت برخاست و به همراه محمدصادق طباطبایی به تلاش در راه تحکیم قدرت رضاخان سردار سپه پرداخت. سلیمان میرزا در شهریور ١٣٠٢ به همراه میرزا کریم خان رشتی، محمدصادق طباطبایی و امیر لشکر خدایار خان یک پیمان مخفی اتحاد با رضاخان سردار سپه امضا کرد و به عضویت کمیته مخفی درآمد که جلسات آن در خانه رضاخان سردار سپه برگزار می‌شد. در آبان ١٣٠٢ در اولین کابینه رضاخان سردار سپه وزیر معارف شد. در بهمن ١٢٠٢ از تهران به مجلس پنجم راه یافت. در ٢٧ مرداد ١٣٠٣ با استیضاح دولت رضاخان سردار سپه توسط مدرس و ١٢ نماینده دیگر مخالفت کرد. در آبان ١٣٠٤ به خلع سلسله قاجاریه رأی مثبت داد. مع هذا در آذر ماه همان سال در مجلس مؤسسان به انتقال سلطنت به سلسله پهلوی رأی ممتنع داد. او در نخستین سالهای سلطنت رضاشاه، که هنوز روابط شاه جدید با دولت شوروی حسنه بود، به همراه میرزا شهاب راوری کرمانی (پدر مظفر بقایی کرمانی) هدایت حزب سوسیالیست را به عهده داشت و در سال ١٣٠٦ به همراه حاج امین‌الضرب، شیروانی، دشتی، فرخی یزدی، حاج میرزا حبیب‌الله امین، نیکپور و حاج میرزا علی ‌اصغر قیصریه برای شرکت در جشن دهمین سالگرد انقلاب اکتبر به روسیه رفت.
سلیمان میرزا پس از ترک مسکو به آلمان رفت و با مرتضی علوی و چند نفر دیگر که از بنیانگذاران فرقه جمهوری انقلابی ایران بودند، دیدار کرد. از آنجا به پاریس رفت و با مارسل کاش دبیرکل حزب کمونیست فرانسه و سردبیر روزنامه اومانیته، ملاقات کرد. سلیمان میرزا از آن پس تا سقوط رضاشاه در شهریور ١٣٢٠ خانه نشین و دور از فعالیت های سیاسی بود. پس از تأسیس حزب توده در ١٥ مهر ١٣٢٠ و برگزاری نخستین جلسه هیئت مؤسسان آن، سلیمان میرزا به دلیل پیشینۀ تشکیلاتی خود و مقبولیتی که در بین اعضای مؤسس حزب توده داشت، در رأس حزب قرار گرفت
//arashamirkhizi.mihanblog.com/ [8]

پس از سقوط رژیم رضاشاه، سلیمان میرزا اسکندری به جمع بنیانگذاران حزب توده ایران پیوست. این مسئولیت را زمانی پذیرفت که دیگر آفتابش بر لب بام بود.
//fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C [9]

او در اولین انتخابات بعد از رضاشاه، از تهران نامزد نمایندگی شد اما در جریان انتخابات، در ١٦ دی ماه ١٣٢٢ در تهران درگذشت و در امامزاده عبدالله به خاک سپرده شد. سلیمان میرزا اسکندری (از کارپردازان انگلیس در ایران بود، اما) کمونیست نبود و تا آخر عمر پای بند به احکام دینی باقی ماند، اما به دلیل اندیشه سوسیالیستی ، نگاهش به دولت شوروی مثبت بود. از او ترجمه کتاب رموز ملل اثر اوژن سو انتشار یافته است.
//arashamirkhizi.mihanblog.com/ [10]

بر اساس منابع چپ، "سلیمان میرزا اسکندری پایه گذار سوسیالیسم درایران است"
//www.rahetudeh.com/rahetude/indexfolder/s1-12-2005/index-26-12-2005.html [11]

تصاویر
سلیمان میرزا اسکندری در جوانی
//www.rahetudeh.com/rahetude/Sarmaghaleh-vasat/Gif/dez-2005/solyman_mirza.jpg [12]
سلیمان میرزا اسکندری در اواخر عمر
//www.dowran.ir/pics/48/03/thmb.jpg [13]

کارپردازان انگلیس در ایران : قسمت ٣٢ - قسمت ٣٣  -  قسمت ٣٤ - قسمت ۳۵ - قسمت ٣٦ - قسمت ٣٧ [14]

نظر شما چیست؟

xxxxxxxxxx