۱۴ اسفند، سالروز درگذشت مصدق است. بررسی یکی از نطق‌های تاریخی مصدق در مجلس چهاردهم در آستانهٔ روز جهانی زنّ شاید خالی از لطف نباشد. در این نطق، مصدق به بهترین نحو بینش آزدی خواهانه خود را در مورد سلطنت مطلقه آن زمان، و ولایت مطلق فقیه امروز به زیبایی بیان می‌‌نماید. براستی آنان که از تاریخ نیاموختند، محکوم به تکرار آن خواهند بود.
“اگر به تدریج که دختران ما که از مدارس خارج میشدند، حجاب رفع میشد، چه میشد؟ رفع حجاب از زنان پیر و بی تدبیر چه نفعی برای ما داشت؟ …. فرض کنیم با هوادران این رژیم موافقت کنید و بگویید دیکتاتور (بدلیل ساختن جاده و یا چند بنا) به مملکت خدمت کرد در مقابل آزدی ما را سلب کرد برای ما چه کرد؟ …..دیکتاتور شبیه پدری است که اولاد خود را از محیط عمل و کار دور کند و پس از مرگ خود اولادی بی تجربه و بی عمل باقی بگذارد…. یا باید گفت افراد در جامعه هیچند، و باید آنها را یک نفر اداره کند که این همان استبداد است. پس مجلس برای چیست، و قانون اساسی را برای چه نوشتند؟….. آقا اگر غمخوار این ملتند و به ترقی و تعالی وطن علاقمندند باید خود را فوق دیگران ندانند، و بگذارند در سأیه آزادی، مردم جامعه خود را نجات دهدد….” (از بیانیات مجلس ۱۴، ۱۶ اسفند۱۳۲۲).
در این نطق شیوا، مصدق به چند نکته اساسی انگشت می‌‌نهد.
۱-“کشف حجاب” اجباری که برخی به غلط آن را نشانه تجدد میدانستند، از نظر مصدق بی ارزش و سطحی است. در عوض او خواهان تجدد واقعیست. در بیان مصدق آشکار است که او بخوبی میداند که زنّ تحصیل کرده بلاخره خود خواهان –آزادی انتخاب– در نوع پوشش خود خواهد بود. در عین حال، او با هوشمندی، برداشتن اجباری حجاب از روی سر زنان “بی تدبیر پیر” را کاری عبث میداند. و همانطور که تاریخ تلخ ما نشان داد، حجابی که با ظور توسط یک دیکتاتور برداشته شود، توسط یک دیکتاتور نادن دیگر برّ سر زنان و با اجبار گذاشته خواهد هشد.
۲-مورد دوّم، که مجدداً نمونه بارز آن در جمهوری اسلامی و بخصوص دولت احمدی نژاد پر واضح است، توهم پیشرفت در ظواهر امر است. مانند فرستادن سفینه ساخت چین به فضا، یا ادعای واهی به دست آوردن فنّ آوری هسته ای، وقتی هنوز وضع برنج فاسد وارداتی و نان شور و مایحتاج اولیه مردم لنگ است. این خود فریبی‌های دیکتاتور‌ها که در این حال ریشه در خود کم بینی ایشان دارد، به گفته مصدق فقط یک راه نجات دارد، و همان طور که در متن نوشته دیده میشود: آزادیست.
