جشنواره بین المللی فیلم لوکارنو که هر سال در ماه آگوست در سوئیس برگزار می شود امسال نیز چون سالهای گذشته میزبان دهها هزار مشتاق سینمای آلترناتیو و مستقلی بود که از سراسر اروپا و جهان به جنوب گرم و تابستانی سوئیس آمده بودند.

با این که بسیاری معتقدند که فیلم های دیدنی در این جشنواره به نسبت سایر جشنواره های فیلم رقیب هر سال کمتر می شود اما هنوز این جشنواره مرجع کم و بیش خوبی برای مرور فیلم هایی خارج از جریان مسلط رسانه ای است، هر چند که فدریکو مایر مدیر جدید این جشنواره امسال به نسبت سال گذشته باز هم از تعداد فیلم های این جشنواره کاست ولی در حدود 400 فیلم بلند و کوتاه در آن به نمایش در آمد.

بسیاری از این فیلم ها مانند شیکاگو 10(در باره ماجرای دادگاه ده فعال سیاسی چپ گرای مخالف جنگ ویتنام در آمریکا) ، فیلم های مخالف خوان تلفی می شوند و به چهره چپ گرای جشنواره بیشتر نزدیک هستند اما در همین حال فیلم های هالیوودی مانند اسپری مو نیز در کنار آن در بزرگترین سالن سینمای روباز و عظیم ترین پرده سینمایی جهان در میدان پیازا گرانده با حضور بیش از 9000 نفر به نمایش در می آید.

جشنواره امسال در بخش های ثابتی چون: مسابقه بین المللی، سینماگران عصر حاضر، پیازا گرانده، یوزپلنگ فردا، مرور، هفته منتقدان و درهای باز و بخش های جدیدی چون : اینجا و آنجا(عنوان فیلمی از گدار)، رو به جلو برگزار شد. به علاوه در بخشی از جشنواره که تحت عنوان "بازگشت به لوکارنو" تدارک دیده شده بود 18 فیلم از فیلم هایی که در شش دهه گذشته برنده جایزه ای شده بودند، به نمایش در آمدند.

در میان این فیلم ها، روسری آبی رخشان بنی اعتماد برنده جایزه یوزپلنگ نقره ای جشنواره در سال 1996 نیز بود اما به نظر می رسد نوع انتخاب فیلم های برگزیده معرف چندان خوبی برای گرامی داشت شصت سال جشنواره لوکارنو نیست، چرا که در این میان فیلم های بسیاری از کارگردانهای مشهور نیز وجود داشت.

در بخش مسابقه بین الملل جشنواره امسال، فیلم هایی چون: تولد دوباره ساخته ماساهیرو کوبایاشی، پسران فردا ساخته دونگ سئوک نو، کاپیتان آچپ ساخته فلیپ راموس، خانه زرد ساخته آمور هاکار، خاطرات ساخته ایوجین گرین، پدرو کوستا و هارون فاروکی و اولین ساخته آنتونی هاپکینز اسلیپ استریم بود.

آنتونی هاپکینز در اسلیپ استریم که بیشترین توجه را در جشنواره به خود جلب کرد، علاوه بر کارگردانی و بازی، موسیقی متن و فیلمنامه را نیز نوشته است و از این رو یک فیلم تالیفی به شمار می رود.

داستان فیلم در باره درگیریهای ذهنی یک فیلمنامه نویس است که بین زندگی واقعی و رویاهای روزانه ی خود سرگردان است و سرانجام رویاهای روزانه بر منطق زندگی واقعی او چیرگی می یابند. با وجود بافت پیچیده، بسیاری از منتقدان اولین ساخته هاپکینز در گونه فیلم های روانشناختی را پسندیدند.

تولد دوباره، که برنده چند جایزه جشنواره نیز شد در باره ماجرای قتلی ست که در یک مدرسه رخ می دهد و رابطه ای که میان پدر مقتول و مادر قاتل ایجاد می شود. ماساهایرو کوبایاشی، کارگردان فیلم هایی چون مردی روی برف راه می رود(2001) و داستان فوق العاده (2003)، در سابقه کوبایاشی علاوه بر خوانندگی ترانه های محلی، فیلمنامه نویسی برای فیلم های اروتیک که در ژاپن از اقبال بسیاری برخوردار است هم دیده می شود.

فیلم های ایرانی در لوکارنو

مطابق معمول هر سال، فیلم های ایرانی نیز در جشنواره لوکارنو حضور داشتند اما نه مانند سالهای پیش در بخش های اصلی یا مسابقه، بلکه در بخش های فرعی و هر سال که می گذرد از شمار آنها نیز کاسته می شود.

در حالی که لوکارنو با شناساندن عباس کیارستمی به جهانیان، به سینمای ایران دلبسته شد، اکنون دیگر به نظر می رسد دوران طلایی سینمای جشنواره ای ایران به پایان رسیده است و دیگر چنته سینمای ایران که هر چه بیشتر در هزارتوی سانسور بی در و پیکر دولتی گرفتار آمده است، خالی مانده است.

از همین روست که دیگر فیلم های ایرانی این جشنواره همچون یک دهه گذشته که فیلم های کیارستمی، جلیلی، بنی اعتماد و... کشف خارق العاده ای تلقی نمی شوند و حداکثر یک فیلم دیگر جشنواره ای ایرانی به حساب می آیند.

این بدان معناست که دوران سیتمای ایران به پایان رسیده است، این پایان نه تنها به خاطر تغییر سیاست های جهانی و اتحادیه اروپا در برابر جمهوری اسلامی ایران و بی فایده ماندن زد و بندهای جشنواره ای ست بلکه به این دلیل نیز هست که در چندین سال گذشته کمتر فیلم ایرانی توانسته است موفقیت های فیلم هایی چون دایره یا زیر درختان زیتون را تکرار کنند.

پنج سال پیش که با مسئول انتخاب فیلم های جشنواره گفت و گو می کردم از او پرسیدم که چرا هیچ توجهی به فیلمسازان ایرانی که در خارج از کشور فیلم می سازند نمی کند، او با این که چند نفری از آنها را می شناخت ولی معتقد بود که تماشای یک جای این فیلم ها امکان پذیر نیست، در حالی که فارابی و جشنواره فیلم فجر فرصت و امکانات مناسبی برای انتخاب به دست می دهند، اکنون به نظر می رسد که ورق بازگشته است و لوکارنو در فقدان فیلم های جذاب داخل کشوری در حال چشم دواندن به خارج از ایران است.

هرات، ساخته سپیده فارسی که آن را ندیدم، یکی از این فیلم هاست و ماجرای سفر فیلمساز و پدرش به هرات برای یافتن ریشه های اجدادی شان است. سپیده فارسی که ساکن پاریس است کار فیلمسازی را از دهه 80 آغاز کرده است و فیلم در یک نگاه او در جشنواره های روتردام و جشنواره سینمای سیاسی بارسلونا به نمایش در آمده است و وی هم اکنون در حال تدارک برای ساخت چهارمین فیلم بلندش؛ خانه ای زیر آب است.

اما آن سه، اولین ساخته نقی نعمتی در مجموع با وجود داستان کم و بیش تکراری ش فیلم قابل تاملی بود، این فیلم که در بخش سینماگران عصر حاضر به نمایش در آمد با وجود استقبال کمی که از آن شد و ریتم کندش، به خوبی داستان خود را پیش می برد، داستانی که شاید برای مخاطب خارجی با محذوراتی که او برای ساخت فیلم در ایران داشته است به خوبی جا نیافتد.

آن سه، در باره فرار سه سرباز در یک منطقه مرزی برف آلود در اوج جنگ ایران و عراق از خدمت است که در میانه راه با زنی باردار روبرو می شوند، فضا سازی و روایت در مجموع خوب از کار درآمده است، اما فیلم که نام خسرو سینایی به عنوان مشاور کارگردان را نیز برخود دارد محتاج یک تدوین مجدد به ویژه در بخش پایانی است.

این فیلم برنده جایزه نت پک(شبکه برای ارتقای سینمای آسیا) شد که این جایزه توسط اینتشال التمیمی منتقد عراقی ساکن هلند به مهدی عبدالله زاده منتقد حاضر در جشنواره به نمایندگی از نعمتی اهدا شد.

از قرار معلوم واسطه ای که قرار بود عرضه کننده فیلم در جشنواره باشد، با اهمال خود سبب شده بود تا تنها فیلمساز ایرانی داخل کشوری نیز از حضور در جشنواره بازبماند.

جز این سه فیلم از فیلمسازان ایرانی، فیلم دیگری نیز از شیرین مشایخ کارگردان سوئیسی نیز در بخش یوزپلنگ های فردا بود که فیلم فارغ التحصیلی اوست.

شیرین مشایخ که از کودکی در سوئیس بزرگ شده است، فارغ التحصیل مدرسه سینمایی مشهور لوززان (شهری که ژان لوک گدار در حومه آن سکونت دارد)، است و فیلم نامشروع اش به رابطه یک زن و مرد می پردازد که از پس هماغوشی های خود دل نگران آینده نیز هستند.

جوایز

بعداز ظهر یازدهم اوت، هیات داوران جشنواره به ریاست ایرنه ژاکوب بازیگر فرانسوی، جوایز اصلی جشنواره را به شرح زیر اعلام کرد:

جایزه اصلی جشنواره به تولد دوباره، ساخته ماساهیرو کوبایاشی
جایزه ویزه داوران به حاطرات ساخته پدرو کوستا، هارون فاروکی و ایوجین گرین

بهترین کارگردانی: فلیپ راموس برای کاپیتان آچپ که برداشتی از موبی دیک بود
بهترین بازیگر زن: ماریان آلوارس از اسپانیا در فیلم بهترین چیز من
بهترین بازیگر مرد بطور مشترک به: میشل پیکولی برای فیلم زیر بامهای پاریس و میشل ونیتوچی برای فیلم خارج از حصار

جایزه 30 هزار فرانکی بخش سینماگران عصر حاضر به بندیکت فلیگاف کارگردان فیلم راه شیری تعلق گرفت وجایزه ویژه هیات داوران این بخش به همین مبلغ نیز به کورسو سالانی برای فیلم ایماتارا

جوایز یوزپلنگ های فردا به ترتیب به فیلم های : امواج ساخته آدریان سیتارو، نوبت من است ساخته عصمت ارگوئن تعلق گرفت.

جایزه نت پک به طور مشترک به آن سه و پروانه کوچک ساخته تائو پنگ از چین که وی هم در جشنواره حضور نداشت.

فیپرشی( فدراسیون بین المللی منتقدان و روزنامه نگاران سینمایی) نیز جایزه خود را به کاپیتان آچپ داد.
فدراسیون کلوب های سینمایی فیلم خانه زرد را برگزید.

جایزه هشت هزار فرانکی هفته منتقدان نیز به تنها در چهار دیواری ساخته آلکساندارا وستمیر از آلمان تعلق گرفت.

جایزه 20 هزار فرانکی تماشاگران جشنواره که از سوی بانک یو بی اس تامین می شود به فیلم : مرگ در تشیع جنازه ساخته فرانک آوز تعلق گرفت.

در حاشیه جشنواره:

- سفیر سوئیس در تهران، مهمانی به افتخار ایرانیان شرکت کننده در جشنواره برپا کرد.

- برنده ها و بازنده ها، فیلم اختتامیه جشواره که ثبت واکنش تماشاگران مسابقه فینال جام جهانی بین دو تیم فرانسه و ایتالیا در پاریس و رم بود که بسیاری را در میدان پیازا گرانده برجای خود نشاند اما برخی دیگر نیز معتقد بودند چنین فیلمی شایسته برگزیده شدن برای اختتامیه نبود.
- لخ کوالسکی، کارگردان فیلم قبل از آغاز نمایش فیلم، توپ فوتبالی را بین تماشاگران شوت کرد.

- ازمهمانان در مهمانی اختتامیه جشنواره با ریزیتو که شبیه پلوی نپخته است، پذیرایی شد.
- درحالی که در بسیاری از نقاط اروپا هوا رو به سردی می رفت، دمای هوای لوکارنو به 37 درجه نیز رسید.
- مجله اسکرین هینر سالم کارگردان کرد عراقی فیلم زیر بامهای پاریس را ایرانی درج کرد.

- فدریک مایر، مدیر جدید جشنواره که سال گذشته در اولین سال مسئولیتش در شب پایانی جشنواره روی سن غش کرد، امسال سر وحال و قبراق همه جا حضور داشت و در مراسم پایانی نیز علیرغم شوخی برخی از مجریان، از حال نرفت.

آینه های روبرو [1]: امید حبیبی نیا

در همین رابطه:
جشنواره لوکارنو زیر سایه درگیری های خاورمیانه [2]

در لوکارنو خبری نبود [3]!