نگاهی به گسترش فرهنگ هیپ هاپ ایرانی

نزدیک به ده سال از آغاز تاریخچه هنر رپ ایرانی میگذرد و در طول این دهه موسیقی رپ از یک هنر خفته زیر زمینی به یک پدیده عوامپسند تبدیل شده تا جایی که یاس هنرمند موفق رپ ایرانی [1] با بیش از چهارصد هزار مرید در فیسبوک طرفداران بیشتری از مجموع میر حسین موسوی [2] و رضا پهلوی [3] دارد و حتی در مقایسه با دیگر هنرمندان و پیشکسوتان موسیقی پاپ ایرانی از جمله گوگوش [4] و ستار [5] حداقل در فضای مجازی فیسبوک محبوبتر است.

در برنامه های رادیویی و تلویزیونی ایرانیان هم این روند رشد فرهنگ هیپ هاپ به چشم میخورد و این روزها در کانال ماهواره ای پی ام سی از هر ده ویدیو میتوان دو یا سه آهنگ رپ یافت با در نظر گرفتن اینکه در مقایسه با موسقی پاپ که از بازار رونقی بهرهمند است، موسیقی رپ با ریشه های زیر زمینی و مستقلش از بودجه و پشتیبانی کمتری برای ساخت ویدیوهای حرفه ای برخوردار بوده و بسیاری از نامهای معتبر جامعه هنری رپ ایرانی هنوز مقدور به ساخت ویدیو نبوده اند که در میانشان میتوان از گروه موفق زدبازی [6] و هنرمند محبوب بهرام [7] نام برد - جالب اینجاست که ترانه تابستان کوتاه [8] گروه زدبازی با همراهی تعدادی عکس از گوشه و کنار تهران تا کنون بیش از هشتصد هزار بیننده در سایت یوتوب داشته.

موسقی رپ در عرصه سیاست نیز در سطح وسیعی مطرح بوده به طوری که دولت اسلامی برای مقابله با آن یک سریال تلویزیونی چند بخشی به نام شوک [9] تهیه کرده که با ترفند شیطانی جلوه دادن رپ، خواستار از میان بردن رشد و نفوذ بیشتر آن در ذهنیت جوانان بوده ولی این حرکت موجب زبانزد شدن و عمومی تر گشتن بیشتر رپ در میان اقشار مختلف جامعه شد زیرا امروز موسقی رپ و هنرهای متصل به آن از قبیل رقص برکدنس و طراحی گرافیتی در تمامی نقاط ایران ریشه دوانده و رپ را میتوان با هر لهجه و گفتار ایرانی از گیلکی تا ترکی و کردی و بندری شنفت و سایتهای مخصوص ترویج رپ شمال و جنوب و شرق و غرب و مرکز علیرقم غیر مجاز بودن مشغول به کار و کسب درآمد در این راه میباشند.

واکنش دولت اسلامی به موسیقی رپ همواره منفی و خصومت آمیز بوده و نه تنها تا کنون هیچ هنرمند رپ معتبری در ایران موفق به دریافت مجوز نشده بلکه تعدادی کثیری به زندان رفته اند و دارای پرونده های قضاییند در حالیکه موسقی پاپ پاستوریزه سالهاست در ایران مجاز و قانونی است.

در سالهای اخیر تندخویی دولت به هنر رپ روز افزون بوده کماکان که سایتهای رپ ایرانی حتی اگر از پخش ترانه های سیاسی و اجتماعی ممانعت کنند هنوز مدام توسط دولت فیلتر میشوند و مجبورند آدرسشان را هر چند مدت عوض کنند و این موش و گربه بازی به جایی رسیده که سایت بیسترپ [10] در حال حاظر بیش از پنجاه بار آدرس فیلتر شده اش را تغییر داده و در حال حاظر روی پنجاه و چندمین آدرسشان مشغول فعالیتند.

واکنش دولت و مردم به ترانه نقی شاهین نجفی نیز گواهی دیگری بر کاربرد رپ در دگرگونی افکار سیاسی و اجتماعی کشورمان دارد زیرا تا کنون برای کمتر هنرمندی چنین جبهه گیری متضادی در افکار عمومی مردم دیده شده و تنها نمونه ای که میتوان یافت فتوی سلمان رشدی است ولی با این تفاوت که آن قضیه فاقد تاثیر داخلی برای ایرانیان بود چون کمتر کسی در ایران کتاب آیه های شیطانی را خوانده ولی شاهین نجفی هواداران بسیاری دارد که با پخش ترانه نقی یا به او تاخته اند یا از او دفاع کرده اند و این پولاریزگی میان این دو گروه سیاه و سفید جایی برای طیف خاکستری باقی نگذاشته.

به عنوان کسی که رپ ایرانی را از بدو میلادش پا به پا پیگیری کرده من به این افتخار میکنم که ره چهل ساله ای را که رپ در آمریکا پیموده ما ده ساله پیموده ایم چون امروز از نظر محتوی متن شعر و کیفیت اجرا و جدابیت، رپ ایرانی قادر است با بهترینهای آمریکا رقابت کند و هر چند این هنر از غرب الهام گرفته شده ولی امروز کاملا ایرانیزه و بومی گشته و با فرهنگ شعر دوست و شاعرپرور ایرانی طوری گره خورده که بعید نمیدانم که شاعران به نام نسل آینده ما را میان جامعه هیپ هاپ ایرانی بیابیم.

درباره نویسنده: دیو یکی از پیشگامان موسیقی رپ ایرانیست که با ترانه «دستها بالا [11]» در سپتامبر ۲۰۰۳ آغاز به کار کرد و هم اکنون در گروه هنری جادوگران [12] فعالیت میکند