همنشین بهار

فرود و فراز (پِه رِجی - آپوجی)

میلیاردها سال است ماه همیشه یک روی خود را به ما نشان می‌دهد و به گِردِخودش و به گِردِ زمین می‌چرخد.
البته گردش آن به دور زمین نه دایره وار، بلکه در مداری بیضوی Elliptic orbit است و به همین دلیل فاصله ماه تا ما متفاوت است.

در نزدیکترین فاصله ۳۵۶۵۰۰ کیلومتر و در دورترین فاصله، ۴۰۶۷۰۰ کیلومتر از زمین دور است. نزدیکترین فاصله را نقطه حضیض Perigee و دورترین فاصله را نقطه اوج مداری Apogee نام نهاده اند که البته فرود و فراز بهتر است.

هر چهار هفته یکبار (دقیقتر، هر ۲۷/۳۲۱روز)، ماه از آسمان پائیم می‌آید! سرش را دولاّ می‌کند و فاصله اش را از زمین به نزدیکترین حّد می‌رساند.

یکبار هم قهر می‌کند و از زمین دور رور می‌شود. انگار به طاق آسمان می‌چسبد.

شنبه ۱۶ اردیبهشت امسال (سال ۱۳۹۱) ماه، خیلی به زمین نزدیک شد و در ظاهر (البته فقط در ظاهر)، بزرگتر و درخشان‌تر از همیشه بر بام آسمان ایستاد و نسبت به نمونه مشابه در سال ۱۲۹۱ شمسی حدود چهارده درصد بزرگتر و سی درصد درخشانتر دیده شد.

..............................................

گه حضیض و گه میانه گاه اوج...

درست است که ماه هر چهار هفته یکبار به حضیض مداری Perigee of the Moon رسیده، یعنی به زمین نزدیک نزدیک می‌شود اما همیشه در حالت بدر نیست که خودی نشان دهد و توی چشم بزند.

با محاسبات ریاضی که اینجا از توضیح آن می‌گذرم هر ۴۱۲ روز یکبار، ماه کامل (در حالت بدر) در نقطه حضیض یعنی در نزدیکترین فاصله از زمین قرار می‌گیرد.

این اتفاق سال پیش یکی دو روز مانده به عید نوروز روی داد (۲۸ اسفند ۱۳۸۹) و سال پیش تر ۱۰ بهمن ۱۳۸۸

وقتی ماه به زمین خیلی نزدیک می‌شود٬ جزر و مّد بیشتری صورت گرفته و بالا آمدگی آب چیزی حدود ۱ تا ۲ سانتی متر بیشتر می‌شود که بنا بر موقعیت جغرافیایی این مقدار می‌تواند کم و زیاد گردد.

دانشمندان تأثیر نزدیک و نزدیکتر شدن ماه به زمین را که به آن «سوپرمون» Supermoon (ابَرماه) گفته می‌شود، تنها تغئیرات اندک در جزر مّد دریاها و اقیانسها می‌دانند اما مرتجعان و رمالّان، خرافه و نیرنگ خودشان را سوار اینگونه وقایع هم می‌کنند و با موضوعی که دلائل مشخص علمی دارد سر خلق الله شیره می‌مالند.

طوفان کاترینا و زلزله عشق آباد و فعالیت کوههای آتشفشان و گردباد برف در شمال شرقی آمریکا و زلزله ژاپن و...هیچ ربطی به افتادگی و تواضع ماه و به «سوپرمون» نداشته و ندارد.

اصطلاح «سوپرمون» را سال ۵۷ حول و حوش انقلاب بزرگ ضدسلطنتی)، ستاره شناسی به نام «ریچارد نول » Richard Nolle بر سر زبانها انداخت.
________________________

پانویس

ابر در دامن حضیض او خیمه زند...

اوج و حضیض را اهل نجوم و اسطرلاب، از قدیم و ندیم به کار برده اند. مولوی از زبان آنها گفته است:

گه حضیض و گه میانه گاه اوج
اندر آن از سعد و نحسی فوج فوج.

در علم فیزیک، حضیض به نزدیک‌ترین نقطه در مدار بیضوی نسبت به گرانیگاه گفته می‌شود. (دورترین نقطه در مدار بیضوی یک شیء از گرانیگاه را هم اوج می‌گویند.

در لغت، حضیض به معنی سنگ و نشیب زمین و دامنه کوه است...

ابر در دامن حضیض او خیمه زند و ستاره پیرامن اوجش طواف کند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی )

..............................................

ماه رویش را آنطرف کرده است.

در تقویم تاریخ ماه فروردین از نیمه پنهان ماه و اینکه او در انتظار یک نگاه آشنا است، صحبت کرده ام.

درس و مشق من فیزیک است اما شرایط حاکم بر میهنم و اینکه گذشته، پیش درآمد اکنون است، مطالعه و تحصیل تاریخ را هم بر من واجب کرد...

می‌خواستم این موضوع را در تقویم تاریخ اردیبهشت ماه بکنجانم اما آنجا نمی‌شد جز یکی دو جمله اشاره کنم.

ماه به دیدار زمین می‌آید Supermoon

//www.youtube.com/watch?v=e_KDTct4ANA

...

همنشین بهار