چک چک (معروف به چک چکو) یکی از معروفترین زیارتگاه های زرتشتیان است که در منطقه ای کوهستانی در شمال شهر یزد واقع شده است. به گفته خادم این زیارتگاه، هر ساله بین 10 تا 15000 نفر از زرتشتیان از مناطق مختلف جهان برای زیارت به “چک چک ” می آیند. این زائران پس از شرکت در آئین مذهبی زرتشتیان که از 24 تا 28 خرداد در زیارتگاه “ستی پیر” یزد برگزار می شود، به این مکان می آیند. گفته شده که نام چک چک از صدای چک چک قطره های آبی گرفته شده که از صخره ای در دل کوه می چکد. سرگذشت این معبد با راز و رمز و افسانه و شواهد تاریخی آمیخته است.
برخی روایت ها، این مکان را ازمعابد آناهیتا می دانند، چرا که بر بلندی جای دارد و آب از آن جاری است. سرسبزی فضای سبز و درخت های سرو اطراف در این منطقه خشک و بی آب، از برکت وجود قطره های آبی است که از سقف این معبد می چکد.
اعتقاد بسیاری از مردم بر این است که یکی از دختران یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی (برخی او را نیک بانو می دانند و برخی حیات بانو) ، پس از هجوم عرب ها، با همراهان خود به سمت کوهی در بیابان رفت. همه همراهان او در طی این فرار، از بین رفتند و او تنها، خسته و تشنه به کوهی رسید و دیوار کوه او را در خود فرو کشید. نیک بانو که بسیار تشنه بود، چوبدست خود را به کوه زد و از مکان این ضربه، آب از دل کوه بیرون ریخت. این آب از سقف سنگی این معبد می چکد و هنوز در جریان است. درخت تنومند و کهنسالی در این معبد وجود دارد که به اعتقاد زرتشتیان عصای نیک بانو است که پس از فرو رفتن در زمین به درخت بزرگی به قطر بیشتر از یک متر تبدیل شده است.
سالها پس از پناه گرفتن نیک بانو در غار، چوپانی در حین چرای گوسفندانش، خسته و تشنه می شود و به خواب می رود. در خواب بانویی را می بیند که به او می گوید که من نیک بانو هستم. زمانی که به کوه پناه بردم و کوه مرا در خود کشید، تکه ای از لباسم از شکاف کوه بیرون ماند. تو که از تشنگی و خستگی خوابت برده، بدان که آن جا آب نیز هست و تو می توانی خود و گله ات را از تشنگی نجات دهی. هماندم چوپان با صدای چک چک آب از خواب بیدار می شود. حیرت زده از اینکه چگونه تا کنون در این بیابان به آبی برنخورده، صدای آب را دنبال می کند و به آبی که از کوه می ریزد، می رسد. پس از رفع تشنگی، به جستجوی تکه لباس نیک بانو می گردد و آن را می یابد. دیگران را خبر می کند و وقتی که جنس و شکل تکه لباس را بررسی می کنند، متوجه می شوند که خواب چوپان درست بوده و نیک بانو به این مکان رسیده بوده است. در آن زمان هنوز دین زرتشت در ایران اگر چه فاقد قدرت بوده، هنوز رایج و غالب بوده و مردمان بی درنگ این مکان را به معبد تبدیل می کنند.
Many Thanks to Farhang Sabaye Moghaddam
