سخنرانی زیست شناس فرگشتی (تکاملی) مشهور بریتانیایی «ریچارد داوکینز» دربارۀ شگفتی های کیهان، موجودات زنده و علم به طور کلی.
هر موجود زنده مدلی از جهان را با استفاده از گیرنده های حسی اش دریافت می کند. این مدل ها لزوماً بازتاب دقیقی از واقعیات جهان بیرون نیستند، بلکه تنها شبیه سازی های ناکامل و موضعی اند که به بقای آن جانور خاص در محیط خاصش کمک می کنند. به طور مثال، چشم انسان تنها نوار باریکی از طیف الکترومغناطیس به نام طیف مرئی را تشخیص می دهد و نسبت به طول موج های دیگر نابینا است. آدمی از وجود آنها تنها از طریق علم آگاهی یافته است نه توسط حواس مستقیم خود.
به دلیل زندگی در شرایط گوناگون، مدل های مورد استفاده توسط هر موجودی شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارند. مثلاً مدل مورد استفاده توسط یک خفاش با یک ماهی تفاوت ها و شباهت هایی دارد که در حین فرگشت (تکامل) آنها منطبق بر نحوۀ زندگی شان به وجود آمده است. یا برای موجودی که روی سطح آب زندگی می کند، مثل یک آبسوار، نیروی کشش سطحی از اهمیت بالایی برخوردار است و گاهی می تواند بر نیروی جاذبه بچربد. ولی مدل یک انسان یا بسیاری جانوران دیگر که جثۀ بزرگتری دارند توسط نیروی جاذبه احاطه گردیده است. داوکینز به فرگشت در این محیط ها که توسط سرعت های متوسط و اندازه های متوسط نه خیلی کوچک و نه خیلی پرجرم احاطه شده اند نام «جهان میانه» می دهد. برای ما یک سنگ، سخت و نفوذ ناپذیر می نماید دقیقاً به این دلیل که اجسامی چون دست و سنگ نمی توانند در هم نفوذ کنند. از این رو برای مغز ما کاربردی بوده تا مفاهیمی مثل جمود و نفوذ ناپذیری را اختراع کند. ولی اگر یک نوترینو مغزی می داشت که در اجداد سایز نوترینو فرگشت یافته بود، سنگ را واقعاً فضای پر از خالی می دید.
مغز گونه انسان (هومو ساپینس) با توجه به نحوۀ پیدایش آن در فرآیند فرگشت، دارای محدودیت های ناگزیری است. به طور مثال، درک نسبیت اینشتین یا فیزیک کوانتوم برای مغز بشر به سادگی صورت نمی پذیرد، زیرا اجداد ما هیچگاه در وسط کیهان با سرعت های نزدیک به نور حرکت نمی کرده اند، یا در مقیاس اتمی و زیر اتمی دنیای ریز و عجیب و غریب مکانیک کوانتومی به سر نمی برده اند. بلکه در جهان میانه می زیسته اند. از این رو، در این سخنرانی علمی مطرح می گردد که نه تنها در جهان چیزهایی است که تصورش برایمان عجیب است، بلکه شاید چیزهایی باشند عجیب تر از آنکه حتی توانایی تصور کردنشان را داشته باشیم.
