در قسمت های گذشته مطالبی در مورد سید ضیا الدین طباطبایی ، برادران رشیدیان ، برادران جی ، حسین فردوست ، بهرام شاهرخ ، نواب صفوی ، جمال امامی ، جعفر شریف امامی ، حسنعلی منصور ، امیر عباس هویدا ، سيد حسن تقي زاده ، برادران انتظام ، مصطفی فاتح و شیخ عبدالکریم حائری یزدی عرضه شد. در این قسمت به معرفی یکی از بنیانگذ اران فراماسونری در ایران یعنی محمد خلیل جواهری می پردازیم:
١٧ – محمد خلیل جواهری
زندگینامه ی دقیق محمد خلیل جواهری در دسترس نیست. آنچه در زیر می آید مجموعه ی بسیاری از مطالب و اطلاعاتی است که در مورد محمد خلیل جواهری در تار نماهای مختلف منعکس شده است. نکته ی جالب توجه آنست که ضمن ارایه ی این قسمت ، نه تنها با محمد خلیل جواهری بلکه با بسیاری دیگر از کار پردازان انگلیس در ایران که با وی همکاری داشته اند نیز میتوان تا حدودی آشنا شد. قبل از بحث در باره ی محمد خلیل جواهری، بی مناسبت نیست که ابتدا نکاتی را در مورد تاریخچه ی فعالیت های فراماسونری در ایران به اختصار یاد آور شویم:
وجود محافل فراماسونری مانند لژ بیداری که شعبۀ رسمی گرانداوریان فرانسه بود و یا تشکیلاتی که ملکم خان بنام جامع آدمیت به تقلید از محافل فراماسونری فرانسه دایر کرد ، نباید خواننده را نسبت به محافل فراماسونری منشعب از گراند لژهای انگلیسی در ایران غافل سازد .مقارن با اوضاع و احوال نا مساعد جامعه ایران در سال های منتهی به استقرار مشروطیت و پس از آن حداقل دو تشکیلات ماسونی زیر نظر مستقیم و یا غیر مستقیم گراند لژ انگلیسی اسکاتلند در ایران دایر گردید . اولین تشکیلات ، لژ ماسونی شیخ خزعل تابع گراند لژ مصر در ایران بود . از آنجایی که دامنه فعالیت این لژ به حوزه جغرافیایی خوزستان (اهواز و خرمشهر) و دستگاه حکمرانی خزعل محدود بود ، آن را یک لژ محلی با دامنه فعالیت مختصر به حساب آورده اند به خصوص آن که این لژ با افول قدرت محلی خزعل به سرعت از میان رفت .
برخلاف تشکیلات ماسونی شیخ خزعل ، دومین تشکیلات فراماسونری انگلیسی در ایران ، شالوده تشکیلات طویل المدت فراماسونری در ایران را پایه گذاری کرد . حضور تعداد زیادی از نیروهای انگلیسی در نواحی جنوبی ایران مقارن جنگ جهانی اول ، برنامه های متنوعی برای به کنترل در آوردنشان می طلبید . لذا تشکیل یک محفل ماسونی ، تمهید مناسبی برای سازماندهی اجتماعی این نیروها در چارچوب یک تشکیلات غیر نظامی بود . تشکیل محفل ماسونی ، از سوی دیگر ، می توانست فرصت مناسبی برای تحکیم مناسبات استعماری در ایران باشد . مناسباتی که در مقاطع حساس تاریخی ضامن منافع استعماری در ایران بود. بدین ترتیب لژ بزرگ اسکاتلند در سال ١٩١٨ میلادی اجازه تاسیس لژی را در شیراز در جنوب ایران به ژنرال سایکس رئیس قشون اس.پی.آر (تفنگداران جنوب ایران) در آن منطقه صادر نمود و لژ مزبور تحت عنوان «لژ روشنایی » در ایران در تاریخ بیست فوریه ١٩١٩ به وسیله نماینده اعزامی لژ بزرگ اسکاتلند رسماً گشایش یافت . لژ مزبور در شیراز در خانه فتح الملک شیرازی تشکیل گردید. در بدو تشکیل لژ روشنایی ، اولین ماموریتی که به آن واگذار شد ، همکاری با عبدالحسین میرزا فرمانفرما جهت خود مختاری ایالات فارس و خوزستان بود .اما پس از تحکیم قدرت رضاخان این طرح به فراموشی سپرده شد و در پی آن ، در اکتبر ١٩٢١ (برابر آبان ١٣٠٠) شمسی که سازمان اس.پی.آر منحل گردید ، لژ مزبور نیز تعطیل شد تا که این لژ در سال ١٩٢٢ بنا به درخواست هفت نفر از افسران انگلیسی که در ایران اقامت داشتند(مقارن ٢٩ آبان ١٣٠١) مجدداً به همان نام در تهران تجدید حیات نمود و تا سال ١٩٣٣ از فعالیت قابل توجهی برخوردار بود.
.http://www.apmkadeh.com/shia/persian/key.553/
هنگامي که رضاشاه به سلطنت رسيد سه لژ فراماسونري وابسته به تشکيلات فراماسونري انگليس در ايران فعاليت مي کردند. لژ روشنايي در تهران و دو لژ بزرگ در خوزستان که اعضاي آنها را منحصراً انگليسي ها تشکيل مي دادند. تعداد فراماسونهاي ايراني در اين تاريخ چهل و هفت نفر بودند که دوازده نفر آنها در اروپا (عمدتاً در فرانسه) به فراماسونري پيوسته بودند و بقيه از اعضاي لژ بيداري ايران بودند که فعاليت آن از سالها قبل متوقف شده بود. از معروفترين فراماسونرهاي ايران در آغاز سلطنت رضاشاه، مي توان از مستوفي الممالک، محمدعلي فروغي، مخبرالسلطنه هدايت، وثوق الدوله، قوام السلطنه، سيدحسن تقي زاده، اردشير جي، حسين علاء، محمود جم و ابراهيم حکيمي (حکيم الملک) نام برد. رضاشاه با علم به عضويت فروغي و مستوفي الممالک و مخبرالسلطنه هدايت و محمود جم در تشکيلات فراماسونري هر چهار تاي آنها را به مقام نخست وزيري منصوب کرد، ولي از تشکيل لژهاي فراماسونري در ايران جلوگيري نمود. محمدعلي فروغي، يک بار براي تشکيل يک لژ فراماسوني از رضاشاه کسب اجازه کرد، ولي رضاشاه که با تشکيل هر مجمعي، به خصوص مجامعي که با خارجي ها در ارتباط باشند، به شدت مخالف بود و به اين قبيل اجتماعات با نظر سؤ مي نگريست فروغي را از تعقيب اين فکر بر حذر داشت و از آن به بعد فروغي و ديگران هرگز جرأت عنوان کردن فکر تشکيل لژ فراماسونري را با رضاشاه به خود راه ندادند. با وجود اين فراماسونهاي ايراني در تمام دوران سلطنت رضاشاه جلساتي به صورت دوره های دوستانه با يکديگر داشتند و بعضي از آنها که عضو تشکيلات فراماسونري اروپا بودند در سفرهاي خارج از کشور در لژهاي فراماسوني نیز شرکت مي کردند.
در نشريات رسمي فراماسونري انگليس به فعاليت لژ روشنايي در ايران در دوران سلطنت رضاشاه اشاره شده ا ست ، ولي اين لژ که درسال ١٩١٩ ميلادي در شيراز تشکيل شده و درسال١٩٢٢( ١٣٠١ شمسي) در تهران تجديد حيات کرده بود تا پايان سلطنت رضاشاه فقط انگليسي ها را به عضويت مي پذيرفت و در واقع لژ فراماسوني ديپلماتها و مقامات و بازرگانان انگليسي مقيم ايران بود. در گزارش «هاري کار» استاد اعظم لژ بزرگ لندن درباره سابقه فراماسونري در ايران، بخشي به فعاليتهاي لژ روشنايي اختصاص يافته و از جمله آمده است که لژ روشنايي در ايران تا سال ١٩٣٢ تابع لژ بزرگ متحد هندوستان و سيلان (وابسته به تشکيلات لژ بزرگ اسکاتلند) بود، ولي در اکتبر سال ١٩٣٢ (آبان ١٣١١ شمسي) اين لژ مستقيماً تابع لژ بزرگ اسکاتلند شد. جلسات لژ روشنايي در ايران در دوران سلطنت رضاشاه، در محل کليساي انجيلي تهران تشکيل مي شد. ترتيب جلسات ماهانه بود و در هر جلسه ٢٥ تا سي نفر حضور مي يافتند.
در منابع انگليسي به عضويت ايرانيان در لژ روشنايي در دوران سلطنت رضاشاه اشاره اي نشده است، ولي اسمعيل رائين شرح مفصلي درباره عضويت يک ايراني به نام دکترارفع السلطنه (خان فرخ) در لژ روشنايي نوشته و در شرح حال او اشاره مي کند که دکتر ارفع السلطنه از افسران پليس جنوب بوده و به همين جهت از بدو تشکيل لژ روشنايي در شيراز به عضويت اين لژ پذيرفته شده است. ارفع السلطنه در سال ١٩٦٤ در سن ٩١ سالگي در لندن درگذشت
http://rangarang2012.blogspot.com/2011/04/blog-post_19.html
دورۀ بعدی تکاپوهای فراماسونری پس از نخست وزیری محمد علی فروغی در شهریور ١٣٢٠ آغاز می شود . در این دوره ابتدا لژ بیداری فعالیت های خود را از سر می گیرد ، اما بانی اصلی راه اندازی شبکۀ پایۀ ماسونی و تجدید فعالیت آن ، محمد خلیل جواهری است که در سال ١٣١٩ شمسی به عنوان یک روزنامه نگار وارد ایران می شود و چندی بعد ضمن تاسیس دفتری به نام «آزانس شرق» ، فعالیت های خود را در پوشش یک خبرنگار و در ارتباط با مراکز مختلف خبری داخلی و خارجی گسترش می دهد .
جواهری بنا به اقوالی که اسماعیل رائین از زبان وی نقل میکند بعد از آن که در بیروت به عضویت لژ فراماسونری در می آید به ترکیه می رود و در آنجا فعالیت های خود را دنبال می کند ، تا اینکه کمال آتاتورک ، لژهای فراماسونری ترکیه را می بندد . وی با تعطلیلی لژهای ماسونی ترکیه به ایران باز می گردد .
فعالیت های جواهری در ایران به تاسیس لژ پهلوی (همایون بعدی) انجامید . اسماعیل رائین از زبان جواهری این فعالیت ها را چنین شرح داده است : “در ایران با مرحوم فروغی ، حکیم الملک و طباطبائی(سید محمد صادق) ملاقات کردم و مطلع شدم که فعالیت ماسونی در این منطقه تقریباً تعطیل شده است . بدین جهت از آنها خواستم که مجدداً فعالیت خود را آغاز کنند . ولی موسسین لژ گرانداوریان ایران با نظر من مخالفت نمودند ، و مقرر گردید که در صورت احتیاج از اسناد موجود در خانه حکیم الملک که مربوط به لژ (بیداری ایران) بود استفاده کنم و از حافظه و اطلاعات ١٤ نفر اعضای لژ بیداری ایران که در قید حیات بودند کمک بخواهم . چون احساس می کردم که محیط آن روز ایران احتیاج مبرمی به تزکیۀ روح و اخلاق و تعلیمات ماسونی دارد ، لذا از هیچ گونه کوششی خودداری نکردم . ولی هرگاه با یکی از موسسین لژ بیداری ایران سخن می گفتم ، جواب می دادند که محیط اجتماعی وقت ، آماده فعالیت نیست .
حادثه شهریور ١٣٢٠ و زمامداری مرحوم فروغی به من فرصتی داد تا بار دیگر دربارۀ امکان فعالیت لژهای فراماسونری در ایران مطالعه کنم . از این رو چند ماه بعد از زمامداری مرحوم فروغی ، روزی آن مرحوم را ملاقات نمودم و با وی دربارۀ فعالیت لژ گفتگو کردم . فروغی ضمن ابراز خوشوقتی از افکارم گفت که از دو ماه قبل اعضاء لژ بیداری ایران مجدداً شروع به فعالیت کرده اند من هم می توانم با آنها کار کنم “.
در اثر فقدان اسناد مربوط به فعالیت های لژ بیداری ، به خصوص در دورۀ تجدید فعالیت آن ، اطلاع خاصی از نحوۀ همکاری جواهری با لژ بیداری به جا نمانده است . محققاً محفل بیداری در تمامی دهۀ بیست فعال بود و به احتمال زیاد در درجات عالی کار می کرد و به همین دلیل اطلاعات مربوط به فعالیت های آن ، تا کنون انعکاس خارجی نداشته است . حاصل تلاش های جواهری در دهۀ بیست ، تمیهد لوازم تاسیس لژ پهلوی است که بعدها به همایون تغییر نام میدهد . این لژ زیر نظر «المحفل الاکبر المثالی العالمی» در اواخر دهۀ بیست تاسیس شد . نمایندۀ رسمی لژ قاهره برای تنصیب آن «حنا ابو راشد» بود که در سال ١٣٢٩ (١٩٥٠) به تهران آمد . ورود او به تهران با تشدید رقابت های درونی محافل فراماسونری مانع از تشکیل شعبه ای از لژ قاهره در تهران گردید و در نتیجه ، تاسیس لژ پهلوی (همایون بعدی) تا ٢ آذر١٣٣٠ عقب افتاد . در این سال ، خلیل ابو الخدود ، با در دست داشتن اعتبار نامه و دستور صریح استاد اعظم لژ “المحفل الاکبر المثالی العالمی” به تهران آمد و فرمان تاسیس لژ پهلوی را به نام محمد خلیل جواهری ، دکتر احمد هومن ، دکتر محمود هومن ، میر و سلاوبادین ، جعفر رائد ، سید محمد علی امامی شوشتری ، محمد قریشی و ارنست پرون صادر نمود .
فعالیت لژ پهلوی حدود پنج سال به طول انجامید و در این مدت علاوه بر توسعه شعبات لژ در شهرهای اهواز ، تبریز ، خرمشهر و اصفهان ، تعداد اعضای آن به رقمی بالغ بر ٢٣٣ تن رسید که عموماً از افراد برجسته کشور بودند .
http://www.apmkadeh.com/shia/persian/key.553/
نماينده فراماسونري مصر «حنا ابو را شد» در اوايل اسفندماه ١٣٢٩ و هنگامي وارد تهران شد كه حكومت رزم آرا آخرين روزهاي حيات خود را مي گذراند. رزم آرا از طريق عوامل خود از ورود «ابو راشد» و برنامه كار او مطلع شد و چون اين برنامه بدون اطلاع قبلي وي انجام شده بود آن را توطئه اي عليه خود پنداشت. خبري كه در مجله ی تهران مصور درباره ی سفر «حنا ابو راشد» منتشر شد به اين شرح بود: «در اين هفته مردي به نام حنا ابو راشد وارد تهران شده كه مدعي است براي يك مقام عالي ايران نشان فراموشخانه آورده است. هنوز مقامات مملكتي به طور رسمي از ورود اين شخص اطلاعي ندارند ولي در محافل سياسي گفته شده نشاني كه اين مرد آورده است نشان و حمايل درجه سي و سوم يعني عاليترين نشان افتخاري فراموشخانه (فراماسونري) است. از اين نشان فقط به ژرژ ششم پادشاه انگلستان، ترومن رئيس جمهور آمريكا ونسان اوريول رئيس جمهور فرانسه داده شده است. از اين سه نفر فقط ترومن عضو فراموشخانه است».
ترور رزم آرا و ملي شدن نفت و وقايعي كه به دنبال آن رخ داد و به نخست وزيري دكتر مصدق انجاميد برنامه تشكيل لژ فراماسونري را به تعويق انداخت، ولي محمد خليل جواهري پس از مسافرت حنا ابو راشد اين برنامه را تعقيب مي كرد. در سال ١٣٣٠ (اوايل حكومت مصدق) نماينده ديگري به نام «خليل ابوالخدود» به تهران آمد. مأموريت او تهيه مقدمات تشكيل لژ فراماسونري و تعيين هفت نفر اعضاي اوليه اين لژ بود كه مي بايست عضويت آنها در فراماسونري محرز باشد. اين هفت نفر جز محمد خليل جواهري عبارت بودند از دكتر احمد هومن، دكتر محمود هومن، محمدعلي امامي، جعفر رائد، محمد قريشي، ارنست پرون، ميراسلاو با دين. نام لژ نيز «پهلوي» پيشنهاد شد و خليل ابوالخدود با تقاضاي تشكيل لژ از طرف نامبردگان به قاهره بازگشت.
فرمان تشكيل لژ پهلوي به تاريخ ٢٤ نوامبر سال ١٩٥١ (سوم آبان ١٣٣٠) به نام اشخاص فوق صادر شد و محمد خليل جواهري كه عملاً رئيس لژ شده بود فعاليت خود را براي جلب اعضاي تازه و توسعه لژ آغاز كرد. لژ پهلوي در دوران دكتر مصدق آغاز به كار كرد. نقش ارنست پرون دوست محرم سوئيسي شاه در لژ پهلوي هم جالب توجه است… فردوست در كتاب ظهور و سقوط سلطنت پهلوي مي نويسد: «پرون از بنيانگذاران فراماسونري و لژ پهلوي بود. تصور مي كنم در سال١٣٣٣ بود كه يك روز پرون مرا نزد شخصي برد كه خانه اش در خيابان نادري در يك ده متري فرعي واقع بود. قبل از ورود پرون گفت: اين شخص رئيس فراماسونري است و وقتي دست داد دستش را ببوس. به اتاق وارد شديم. فرد بلند قد و تنومندي روي پوستين نشسته بود و قليان مي كشيد و اطراف اتاق تعدادي پشتي و چند صندلي قرار داشت. پرون تعظيم كرد و دستش را بوسيد. ولي من به توصيه او عمل نكردم و فقط دست دادم. رئيس فراماسونري مرا مي شناخت و چند جمله اي با من صحبت كرد (مسلماً پرون قبلاً مرا تمام و كمال معرفي كرده بود). پرون در حضور او با من صحبت كرد و گفت: ايشان پذيرفته اند كه شما فراماسون شوي و اين بزرگترين شانس تست و افزود كه اشخاص مهمي از جمله بسياري از وزراي موفق در سازمان ايشان اسم نوشته اند كه از همقطاران تو (نظاميان) هم هستند و از جمله مهديقلي علوي مقدم را نام برد (علوي مقدم ها دو برادر بودند. مهديقلي سپهبد رئيس شهرباني شد و ناصرقلي سپهبد رئيس دادرسي ارتش شد) وقتي خارج شديم پرون توضيح بيشتري دادو گفت: «ايشان عراقي است و رئيس فراماسونری هاي خاورميانه است و هر كاري دلش بخواهد در اين كشورها انجام مي دهد و خيلي مناسب است كه تو هم در اين سازمان اسم بنويسي. بعدها متوجه شدم كه اين فرد محمد خليل جواهري نام دارد و رئيس «لژ پهلوي» است.
http://taha-mobin.parsfa.com/post-293550.html
مكاتبات جواهري با لژ بزرگ ملي فرانسه حداقل تا آذر ١٣٣٤ ادامه داشت و در تمام اين نامه ها وي با عنوان «استاد اعظم » خطاب مي شد. تصوير سه نامه گراند لژ فرانسه به جواهري (مورخ ٢٠ مهر و ١٩ آبان و ٩آذر) در كتاب رائين مندرج است. هرچند هر سه تصوير مخدوش شده ولي عنوان و آدرس مندرج در نامه ها نشان مي دهد كه همه خطاب به جواهري است.
http://www.kayhannews.ir/890820/8.htm
محمد خلیل جواهری ، استاد اعظم لژهمایون در اوائل تیرماه ١٣٣٤ به تهیه مقدمات لژ دیگری بنام مولوی مشغول شد. جواهری هفت تن از دست پروردگان خود راانتخاب وبه لژ ناسیونال معرفی کرد که در راس آنان دکتر احمد هومن قرار داشت. این عده همراه با محمد ساعد مراغه ای و محمود هومن در روز هفدهم مهرماه١٣٣٤ به فرانسه رفتند و پس از ورود به لژ کنفیانس، مراسم و تشریفات مقدماتی افتتاح لژ مولوی را انجام دادند.
http://naranjak.blogfa.com/post-13.aspx
لژ مولوی، در اوا ئل سال ١٣٣٥جلسات خود را در تهران و در باشگاه حافظ که در ابتدای خیابان ایران واقع بود، تشکیل داد. بر سر ریاست احمد هومن و سعید مالک اختلاف بود تا آنکه استاد اعظم لژ ناسیونال، سعید مالک را به سمت استاد اعظمی لژ مولوی برگزید. سعید مالک چهل سال قبل از ریاستش برلژ مولوی به عضویت گراند اوریانت فرانسه در آمده بود. بعدها بین گراند لژ دوفرانس و گراند لژ اسکاتلند توافق شد که یک گراند لژ محلی ایران در تهران به وجود بیاورند که ریاستش کماکان به عهده سعید مالک بود. پس از تشکیل لژ محلی ایران و تسلط انگلیسی ها بر لژهای فرانسوی در ایران ، فراماسونری انگلیس کمیته مرکزی واحد را ایجاد کرد و کاملا بر فراماسون های فرانسوی تسلط پیدا کرد. اعضای لژ مولوی عبارت بودند از : احمد هومن ، عبدلله ظلی استاد دانشگاه ، محمود هومن استاد دانشگاه ، عباسعلی خلعت بری ، محمد ساعد مراغه ای و مهدی شوکتی
http://aipac.mihanblog.com/post/37
بركناري محمد خلیل جواهري : درسالهاي بعد محمدرضا شاه پهلوي از طريق ماسونهاي تابع خود حركت هايي را درجهت «استقلال» تشكيلات فراماسونري ايران آغاز نمود. دراين ماجرا دكتر احمد هومن نقش مهمي ايفا كرد. وي همان كسي است كه درسال ١٣٣٥ در ماجراي بركناري جواهري نقش اساسي داشت. هومن دراين زمان «فرمانرواي عاليقدر آرئوپاژ ميترا» و عضو شورايعالي درجه سي و سوم ماسوني ايران تابع شورايعالي فرانسه بود.
…پنج سال بعد از اينكه لژهاي آلماني فعاليت خود را آغاز كردند و گراند لژي تشكيل دادند، در دسامبر١٩٦٠با موافقت لژهاي بزرگ متحده آلمان استقلال٤ لژ آلماني و تأسيس گراند لژ ملي ايران را اعلام داشتند. دسامبر ١٩٦٠ برابر با آذر- دي ١٣٣٩ است و بنابر اين اگر گراندلژ ايران ٥ سال سابقه فعاليت داشته، آغاز كار آن بايد به سال ١٣٣٤ باز گردد…اگر آغاز فعاليت لژهاي تحت رهبري علاء- تقي زاده- انتظام را حداقل سال ١٣٣٤ بدانيم، اين اطلاع با فعاليتهاي علاء و ديگران عليه جواهري در آن سال انطباق مي يابد و اين گفته ی علا كه وي «در از هم پاشيدن» تشكيلات جواهري «پيشقدم» بود، معناي خاصي مي يابد اين اطلاع بار ديگر ثابت مي كند كه از سال١٣٣٤ محمدرضا شاه پهلوي و اطرافيان او براي تجديد سازمان فراماسونري ايران و «خودي كردن» آن حركتي را آغاز كردند كه در سال١٣٣٩ به تاسيس لژ بزرگ ملي ايران انجاميد.
محمد خليل جواهري تا اوايل دهه ١٣٤٠ درايران اقامت دشت و با مقامات عالي ساواك در ارتباط بود. وی به عنوان مخبر مجله الاخاء وابسته به موسسه اطلاعات، بطور دائم به كشورهاي عربي سفر مي نمود و يا مقامات عالي رتبه اي چون ملك حسين (شاه اردن) ملاقات داشت، او درهمان سالها در بيروت درگذشت.
http://www.kayhannews.ir/890820/8.htm
بعضی از دوستان معروف محمد خلیل جواهری : یکی از دوستان بسیار سرشناس محمد خلیل جواهری، عبدالمهدی کشفی نام داشت که فراماسون بود و در دوران دولت دکتر محمد مصدق در لژهمایون ، به استادی محمد خلیل جواهری عضویت داشت. وی بعدها عضو لژ دانش هم شد. عبدالمهدی کشفی، مدیر عامل شرکت «مهک» واقع در خیابان تخت‌جمشید (طالقانی)، از شرکای شاپور جی ریپورتر بود. وی عضو محفل قدرتمند دلالان بزرگ اسلحه و نفت ایران در اواخر دوران پهلوی بود که در آن افرادی مانند ابوالفتح محوی و برادران لاوی و برادران هندوجا عضویت داشتند. کشفی دلال کمپانی نامدار مارکونی نیز بود. شاپور جی ریپورتر و همسرش و کشفی و همسرش فری کشفی از نزدیک‌ترین دوستان لرد ویکتور روچیلدبودند. فعالیت این شبکه دلالی پس از انقلاب، در پوشش‌های جدید مانند کمپانی برادران هندوجا، تداوم یافت.
http://naranjak.blogfa.com/post-13.aspx
نام ويكتور روچيلد در سه عرصه ی متفاوت به عنوان شخصيتي طراز اول ثبت است: ١ – به عنوان سومين بارون خاندان روچيلد در انگلستان كه هدايت امپراتوري نامريي روچيلد را در دروان معاصر عهده دار بود ، ٢ – به عنوان يك چهره ی استثنايي و موثر در تاسيس و توسعه سرويس هاي معظم جاسوسي غرب بويژه اينتليجنس سرويس انگلستان و ٣ – به عنوان يك زيست شناس شهير (دائره المعارف يهود – جلد ١٤ – اورشليم – خانه انتشارات كرتر ):
http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1600200
خاندان روچيلد ( راچيلد )
http://en.wikipedia.org/wiki/Rothschild_family
اصلیت محمد خلیل جواهری بنا بر منابع مختلف:
عرب ايراني تبار
http://www.qudsdaily.com/archive/1389/html/4/1389-04-15/page23.html
یهودی بغدادی- شیرازی
http://naranjak.blogfa.com/post-13.aspx
عرب تبار لبناني
http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1277754
عراقي
http://taha-mobin.parsfa.com/post-293550.html
تصویر محمد خلیل جواهری
http://baaresh.persiangig.com/image/37.jpg
نظر شما چیست؟
xxxxxxxxxxx
ادامه در قسمت دوازدهم
