سکولاریزاسیون در معنای گسترده و همهجانبۀ پایان دادن به “ولایت” همانا دموکراتیزاسیون گسترده و همهجانبه است و این چیزی نیست که در گفتمان کلاسیک دولت−ملتسازی که سخن کسروی نیز گویشی در آن و از آن است، بگنجد. سکولار شدن در درجۀ نخست پایان دادن به یک نظام تبعیض است. نفی نظام تبعیض، که نظام جداساز است، در نظامی است که مجتمع کند، انتگره کند. سکولاریزاسیون بر این قرار انتگراسیون است.
در گفتمان کلاسیک دولت−ملتسازی هم انتگراسیون مطرح است: معمولا نیرویی یا ایدئولوژیای به عنوان محور یکپارچهسازی معرفی میشود، نیرویی از جنس ارتش ملی، سردار ملی، حزب ملی و ایدئولوژیای از جنس ناسیونالیسم. امروزه اما مجتمع شدن دموکراتیک، تنها گرد یک برنامۀ عدالت معنا دارد. نفعی تبعیض موجود در عدالت است نه برقراری تبعیضی دیگر. موضوع عدالت، مسئلۀ اقوام و زبانهای کشور را هم دربرمیگیرد و این مسئلهای است که با آن دیگر ن… >>>