در قسمت های گذشته مطالبی در مورد سیدضیا الدین طباطبایی، برادران رشیدیان ، برادران جی ، حسین فردوست ، بهرام شاهرخ ، نواب صفوی ، جمال امامی ، جعفر شریف امامی ، حسنعلی منصور ، امیر عباس هویدا ، سيد حسن تقي زاده ، برادران انتظام ، مصطفی فاتح ، شیخ عبدالکریم حائری یزدی ، محمد خلیل جواهری ، ابراهیم حکیمی ، علی اردشیر لاریجانی ، علی شریعتی ، محمدجواد لاریجانی ، عطاالله مهاجرانی ، محمدرضا مهدوی کنی و میرحسین موسوی عرضه شد. در این قسمت به معرفی عبدالحسین میرزا فرمانفرما می پردازیم:
٢٥ – عبدالحسین میرزا فرمانفرما
عبدالحسین میرزا فرمانفرما (متولد ١٢٣١در تهران – متوفی ۱۳۱۸در تهران) شاهزادهٔ قاجار و یکی از نخست وزیران ایران بود. خانواده‌های فیروز و فرمانفرمائیان منسوب به او هستند… او احتمالاً جزء معدود ایرانیانی است که نشان بند جوراب انگلستان را دریافت کردهاست.
نشان بندجوراب از نشان های درباری و اشرافی انگلستان است که توسط پادشاه و یا ملکه انگلستان اعطا می‌شود… نشان بندجوراب توارثی نیست و الزاما پس از فوت صاحب آن به دولت انگلستان باز می‌گردد… تا کنون دو پادشاه قاجار از ایران (ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه) ، دو سلطان عثمانی و یک امپراطور ژاپن از میان غیر مسیحیان این نشان را دریافت کرده اند… عبدالحسین میرزا فرمانفرما برادر زاده ی محمد شاه قاجار، داماد مظفرالدین شاه و پدر فیروز میرزا نصرت الدوله و نیز شاپور جی ریپورتر و دو پادشاه قاجار، به گمان از معدود ایرانیانی اند که نشان بند جوراب انگلستان را دریافت نموده‌اند.
شاپور جی ریپورتر، در قسمت سوم کارپردازان انگلیس در ایران ، قبلا معرفی شده است
http://iranian.com/main/blog/all-iranians-60
در میان رجال سیاسی ، لقب نوکر انگلیس به فیروز میرزا نصرت الدوله، عبدالحسین میرزا فرمانفرما، نصرت الدوله فیروز و مظفر فیروز داده شده است که چهار نسل متوالی به عنوان جاسوس انگلیس خدمتگذار دولت فخیمه بوده اند.
Various Sources
پدر عبدالحسین میرزا فرمانفرما ، فیروز میرزا ملقب به نصرت الدوله شانزدهمین پسر عباس میرزای نایب السلطنه و عموی ناصر الدین شاه بود. مادر عبدالحسین میرزا فرمانفرما ، شاهزاده حاجیه هما خانم دختر بهمن میرزا بهاء الدوله پسر فتحعلی شاه و کوچکترین فرزند خانواده بود. تحصیلات عبدالحسین میرزا همانند دیگر شاهزادگان آن دوره نبود معمولا شاهزادگان بعد از فراگرفتن ادبیات فارسی و عربی و آداب دینی و تعلیم خط به تیراندازی و شکار مشغول میشدند ، آنگاه در دربار حضور مییافتند. اما برای عبدالحسین میرزا معلم سرخانه آوردند، او ادبیات فارسی، عربی و آداب دینی را فرا گرفت، فارسی را خوب میدانست و در نوشتن ، سبک خاصی داشت. مطلب را صریح، مؤثر و بدون زواید ادا میکرد. بعد او را به مدرسه نظام اتریشی که در تهران دایر بود فرستادند و در آنجا زبان فرانسه را یاد گرفت و بعد از مدتی مسؤول تعلیم سربازان و انتظامات جنگی شد. بعد از اتمام مدرسه اتریش زیر نظر کامران میرزا نائب السلطنه وزیر جنگ و پسر ناصرالدین شاه مشغول خدمت گردید. درسال ١٢٩٩ ق . به درجه سرهنگی رسید و ریاست افواج کرمان به عهده او واگذار شد و بعد از مدتی به تهران بازگشت. وی در جوانی به کمک پدر توانست قناتی برای تهران حفر کند که به قنات فرمانفرما معروف شد و چون پدرش فیروز میرزا به فرمانفرما ملقب شد، شاه لقب نصرت الدوله را به عبدالحسین میرزا اعطا کرد. وی در سال ١٣٠١ ق. به منصب سرتیپی نائل گردید و سال بعد عازم آذربایجان شد و در آنجا به نام نصرت الدوله معروف گردید.
http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=32973
عبدالحسین میرزا ( نصرت الدوله – سالار لشکر – فرمانفرما ) پسر دوم فیروز میرزا نصرت الدوله فرمانفرماست. عبدالحسین میرزا نصرت الدوله پس از ازدواج با عزت السلطنه ( دختر مظفرالدین شاه و نوه امیر کبیر ) در سال ١٣٠٦ ق . بسمت صندوقدار ولیعهد تعیین گردید . در سال ١٣٠٩ ق . در سن ٣٥ سالگی ملقب به سالار لشکر و رییس قشون آذربایجان شد . در سال ١٣١٢ ق. حکومت کردستان ضمیمه حکومت آذربایجان شده به ولیعهد داده شد و فرمانفرما از طرف مظفرالدین شاه به حکمرانی کردستان تعیین و روانه گردید و چیزی نگذشت که در همین سال دوباره به حکومت کرمان منصوب گردید . در سال ١٣١٤ ق . بر حسب صلاحدید امین السلطان به حکومت تهران منصوب شد و حکومت کرمان هم تحت نظر خودش بود و چون داماد و برادر زن مظفرالدین شاه بود در همه امور حکومت دخالت می کرد و موی دماغ امین السلطان شد . پس از عزل امین السلطان به سمت وزارت جنگ رسید . اما در سال ١٣١٧ ق . از وزارت جنگ معزول و به عراق تبعید شد . در سال ١٣٢٥ ق. در اولین کابینه دوره مشروطه وزیر دادگستری بود . در سال ١٣٣٤ ق. به نخست وزیری رسید و خود نیز همزمان وزیر کشور بود .
http://iranpanel.com/archive/index.php/t-52075.html
فرمانفرما وقتی که برای اولین و آخررین بار به نخست وزیری رسید، بیش از دو ماه در این سمت دوام نیاورد و پس از سقوط کابینه اش به سمت والی فارس به شیراز رفت. دوران حکومت فرمانفرما در فارس پنج سال به طول انجامید و در این سمت بود که با انگلیسی ها روابط نزدیکی برقرار نمود و در تاسیس پلیس جنوب از طرف انگلیسی ها نقش موثری داشت. در دوران حکومت فرمانفرما در فارس، پسرش که به لقب قبلی خود او (نصرت الدوله)ملقب شده بود، در کابینه وثوق الدوله به وزارت خارجه رسید و در انعقاد قرارداد ۱۹۱۹ با انگلیسی ها که ایران را عملا تحت الحمایه انگلیس می نمود نقش اساسی داشت.
http://etehademeli.ir/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7.html
حضور تعداد زیادی از نیروهای انگلیسی در نواحی جنوبی ایران مقارن جنگ جهانی اول ، برنامه های متنوعی برای به کنترل در آوردنشان می طلبید . لذا تشکیل یک محفل ماسونی ، تمهید مناسبی برای سازماندهی اجتماعی این نیروها در چارچوب یک تشکیلات غیر نظامی بود . تشکیل محفل ماسونی ، از سوی دیگر ، می توانست فرصت مناسبی برای تحکیم مناسبات استعماری در ایران باشد . مناسباتی که در مقاطع حساس تاریخی ضامن منافع استعماری در ایران بود. بدین ترتیب لژ بزرگ اسکاتلند در سال ١٩١٨ میلادی اجازه تاسیس لژی را در شیراز در جنوب ایران به ژنرال سایکس رئیس قشون اس.پی.آر (تفنگداران جنوب ایران) در آن منطقه صادر نمود و لژ مزبور تحت عنوان «لژ روشنایی » در ایران در تاریخ بیست فوریه ١٩١٩ به وسیله نماینده اعزامی لژ بزرگ اسکاتلند رسماً گشایش یافت . لژ مزبور در شیراز در خانه فتح الملک شیرازی تشکیل گردید. در بدو تشکیل لژ روشنایی ، اولین ماموریتی که به آن واگذار شد ، همکاری با عبدالحسین میرزا فرمانفرما جهت خود مختاری ایالات فارس و خوزستان بود .اما پس از تحکیم قدرت رضاخان این طرح به فراموشی سپرده شد و در پی آن ، در اکتبر ١٩٢١ (برابر آبان ١٣٠٠) شمسی که سازمان اس.پی.آر منحل گردید ، لژ مزبور نیز تعطیل شد تا که این لژ در سال ١٩٢٢ بنا به درخواست هفت نفر از افسران انگلیسی که در ایران اقامت داشتند(مقارن ٢٩ آبان ١٣٠١) مجدداً به همان نام در تهران تجدید حیات نمود و تا سال ١٩٣٣ از فعالیت قابل توجهی برخوردار بود.
http://iranian.com/main/blog/all-iranians-69
فرمانفرما در سیسالگی با فاطمهخانم عزت‌الدوله دختر چهارم مظفرالدین‌شاه و تاجالملوک (دختر عزت‌الدوله و امیرکبیر) ازدواج کرد و تا بیست سال بعد همسری اختیار نکرد. پس از مدتی عزت‌الدوله بنای ناسازگاری گذاشت، از جمله زمانی که فرمانفرما پسر بزرگش نصرت‌الدوله را به ازدواج با آمنه (دختر نجمالسلطنه و خواهر تنی دکتر محمد مصدق) وادار کرد، عزت‌الدوله مخالفت ورزید. ازدواج با غیر قاجار از نظر عزت‌الدوله در شأن پسرش نبود و سرانجام پس از دو سال دشمنی و بدگویی نصرت‌الدوله به اجبار مادرش، آمنه را طلاق داد. حتی به دستور عزت‌الدوله، نوزاد تازهبهدنیاآمده، مظفر را از مادرش جدا کردند. نجمالسلطنه خواری و رنجی را که بر دخترش روا شده بود بر فرمانفرما نبخشید و فرمانفرما نیز با عزت‌الدوله که روابط دوستانهٔ او را با خواهرش بر هم زده بود، به کلی قطع رابطه کرد. پس از این ماجرا، فرمانفرما با زنان دیگری ازدواج کرد و از آنها صاحب سی فرزند شد. پس از اجباری شدن نام خانوادگی توسط رضاشاه و حذف القاب، عبدالحسین میرزا لقب خود «فرمانفرما» را به عنوان نام خانوادگی انتخاب کرد. اغلب فرزندان او نام خانوادگی «فرمانفرمائیان» و برخی «فیروز» (برگرفته از نام پدر فرمانفرما، فیروز میرزا) را برای خود برگزیدند. فرمانفرما دایی دکتر محمد مصدق و داماد و برادرزن مظفرالدین‌شاه قاجار بود.
فرمانفرما صاحب ٣٦ فرزند بود : رجوع کنید به
نصرت الدوله فیروز فرزند عبدالحسین میرزا فرمانفرما و عزت‌الدوله دختر مظفرالدین شاه بود. نصرت الدوله فیروز در جریان انعقاد قرارداد ۱۹۱۹ وزیر امور خارجهٔ کابینهٔ وثوق الدوله و یکی از سه امضاکنندهٔ قرارداد بود. مدتی در حکومت رضاشاه وزیر بود. سپس مورد غضب واقع شد و بازداشت شد. با وساطت مستوفی الممالک آزاد شد و در خانه تحت نظر بود.
فرمانفرما پس از کودتای ۱۲۹۹ خورشیدی عهدهدار هیچ شغل دولتی نبود و بیشتر اوقات خود را به رسیدگی به املاک و تربیت فرزندانش سپری میکرد.
رضاشاه کوتاه‌زمانی پس از تاجگذاری از فرمانفرما خواست تا خانهٔ مسکونی و باغش در خیابان سپه را به او واگذار کند. فرمانفرما که میدانست خودداری از واگذاری املاک، سروکار او را با پلیس خواهد انداخت، بیدرنگ خانه و باغ را به رضاشاه بخشید و خود با خانوادهاش در باغ شاه (که سالیانی پیش از احمدشاه خریداری کرده بود) اقامت گزید. کاخ مرمر در زمینهای فرمانفرما در خیابان سپه احداث شد.
در سال ۱۳۱۵ خورشیدی نصرت‌الدوله دستگیر شد. یک سال بعد خبر درگذشت نصرت‌الدوله در زندان سمنان را به فرمانفرما دادند. فرمانفرما به نصرت‌الدوله بیش از دیگر فرزندانش علاقه داشت و مرگ او تأثیر بدی در روحیهاش گذاشت. اجبار رضاشاه در عدم برگزاری مراسم تشییع و ترحیم، اندوه فرمانفرما را دوچندان کرد. رضاشاه بازماندگان نصرت‌الدوله را مکلف کرد رشوهٔ ۲۸۰۰۰ پوندی انگلستان به نصرت‌الدوله در عقد قرارداد ۱۹۱۹ را به دولت بازگردانند. فرمانفرما برای تأمین وجه درخواستی، مقدار قابل توجهی از اموالش را فروخت. در همان سال رضاشاه باغ شاه را تصرف کرد. مرگ نصرت‌الدوله و ضبط اموال فرمانفرما توسط رضاشاه، او را ضعیف و ناتوان ساخت. فرمانفرما در سال ۱۳۱۸ پس از دو سکتهٔ مغزی پیاپی در سن هشتادوهشتسالگی در باغ ییلاقی خود (واقع در رضوانیهٔ شمیران) درگذشت. او را در آرامگاهی در نزدیکی قبر نصرت‌الدوله در شاه عبدالعظیم به خاک سپردند.
فرمانفرما از مالکان معتبر ایران بود و املاک وسیعی در آذربایجان، کرمانشاه، کردستان، فارس، کرمان، کرج و تهران داشت. فرمانیه از املاک فرمانفرما بود که به پسرش نصرت‌الدوله بخشید. فرمانفرما بخشی از املاک خود را برای تأسیس بیمارستان، مدرسه و مسجد وقف کرد. نخستین مدرسهٔ دخترانهٔ رسمی و غیرمذهبی شیراز به هزینهٔ فرمانفرما تأسیس شد. او همچنین در دوران نخستوزیری خود ملکی را به منظور پیریزی ساختمان انستیتو پاستور اهدا کرد.
تصاویر
عبدالحسین میرزا فرمانفرما
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/9/92/FarmanFarma.jpg/230px-FarmanFarma.jpg
عبدالحسین میرزا فرمانفرما به همراه خواهرش ملکتاج نجمالسلطنه مادر دکتر محمد مصدق
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/a/aa/Farmanfarma1.jpg/200px-Farmanfarma1.jpg
مریم فیروز دختر عبدالحسین میرزا فرمانفرما و همسر نورالدین کیانوری
http://www.up.vatandownload.com/images/xv9wkpbirdtj7dvua5ab.jpg
نظر شما چیست؟
xxxxxxxxxxxxxxxx
