خانم مهرانگیز دولتشاهی، خواهرزاده صادق هدایت [1] و اولین زنی که در ایران سفیر شد، در سن نود یک سالگی به دنبال یک بیماری طولانی درگذشت. مهرانگیز دولتشاهی متولد سال ١٢٩٦ در اصفهان است. او که نسبش از خانواده های قاجاری است برای تحصيلات دانشگاهی به آلمان رفت و مدرک دکترای خود را در رشتۀ علوم اجتماعی در آلمان گرفت.

پس از بازگشت به ایران در سالهای ١٣٢٠، مهرانگیز دولتشاهی، در فعاليت های اجتماعی سازمانهای گوناگون زنان آن روزگار شرکت داشت و در سال 1325 در سازمان خدمات اجتماعی و انجمن حمایت از زندانیان مشغول به کار شد. خانم دولتشاهی از بنيانگذاران يک سازمان غيردولتی زنان بنام «جمعيت راه نو» بود که بعد ها این انجمن به عضويت «اتحاديۀ بين المللی زنان» در آمد. در «جمعيت راه نو» به طور مرتب جلسات گفتگو و بحث در مورد قانون اساسی و مدنی برگزار می شد. هدف از این جلسات بالا بردن سطح آگاهی زنان تحصیل کرده ی طبقه ی بالا نسبت به قوانین موجود بود. «جمعيت راه نو»، اولین نمایشگاه بین المللی "فعالیت زن" را با شرکت سی کشور آسیایی و اروپایی در ایران برگزار کرد.

در سال ١٣٣٦، کميتة حقوقی «جمعيت راه نو» پيش نويس قانونی را آغاز کرد که ده سال بعد تبدیل به"قانون حمايت خانواده" شد. این قانون تعدد زوجات را محدود كرد. اين قانون به اين گونه اختيار همسر دوم را توسط مرد منوط به اجازۀ همسر اول کرد و همچنين حق طلاق را برای زنان به رسميت شناخت. قانونی که پس از چهل و یک سال، به صورت معکوس در شرف لغو و دستخوش تغییری واپسگرایانه است.

مهرانگيز دولتشاهی، رئيس «جمعيت راه نو»، بعدها يکی از اولین زنانی بود که نماينده مجلس شورای ملی شد، او سه بار بدر مقام نماینده کرمانشاه در مجلس شورای ملی حضور داشت. مهرانگيز دولتشاهی در مناطق فقير نشين جنوب شهر تهران برای سواد آموزی زنان تلاش های بسیاری انجام داد. از دیگر فعالیت های بین المللی خانم دولتشاهی نیابت ریاست شورای بین المللی زنان است.

شاهرخ مسکوب در گفتگویی با مهرانگیز دولتشاهی برای طرح "تاریخ شفاهی ایران" گفته ی او را بازگو کرده است (نقل به مضمون) : " حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی، به دو دلیل اهمیت بسیار دارد: اول انکه زنان مدت زیادی در خانه مانده اند و باید شجاعت لازم برای حضور در اجتماع را کسب کنند و دوم اینکه جامعه متوجه شود که زنان می توانند مفید باشند و کار انجام دهند. به عبارت دیگر زنان طبقه ی متوسط با ارائه ی خدمات به زنان طبقه ی پایین خود را توانمند می ساختند تا بتوانند وارد مناسبات سیاسی شوند و قوانین را تغییر دهند."

خانم دولتشاهی در سال 1354 یه مقام سفیری منصوب شد و به دانمارک رفت و تا زمان انقلاب در همین مقام بود. مهرانگیز دولتشاهی تنها اولین و زنی است که در تاریخ ایران به مقام سفیری نائل شد. پس از انقلاب مهرانگیر دولتشاهی ساکن پاریس شد و در طول اقامت سی ساله اش در پاریس "انجمن فرهنگ ایران" که یکی از قدیمی ترین و معتبرترین انجمنهای فرهنگی ایرانیان است را بنیانگذاری کرد. او با گذاشتن جلسات سخنرانی برای پژوهشگران و فرهنگ دوستان ایرانی، فعالیت های فرهنگی خود را پیگیری می کرد. مهرانگیز دولتشاهی در سال 1997 از طرف "بنیاد پژوهش های زنان" به عنوان "بانوی برگزیده سال" در پاریس مورد تقدیر قرار گرفت. کتاب "جامعه، دولت و جنبش زنان ایران" 1381 یکی از آخرین آثار خانم دولتشاهی است. مهرانگیر دولتشاهی جمعه 24 اکتبر 2008 در گورستان مونپارناس به خاک سپرده شد.

منابع خبر: صدای آمریکا [2] و بی بی سی فارسی [3] و بخش فارسی رادیو بین المللی فرانسه [4] و مدرسه فمینیستی [5]
و کتاب اولین زنان [6] و در باره کتاب "چامعه، دولت و جنبش زنان [7]