Friendly Notes

بمناسبت ٢۵ نوامبر روز جهانى رفع خشونت عليه زنان

موقعیت زنان در اسلام، همواره مورد اختلاف نظر بوده‌است... زنان در آیین‌های دینی عربستان پیش از اسلام، نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند؛ در عربستان سه ایزدبانوی مهم به نام‌های "لات"، "منات" و "عزی" مورد پرستش بودند و گروهی از زنان از جمله "لکعاء بنت عیص" در کعبه به خدمت بت‌ها مشغول بوده‌اند. چندشوهری در عربستان پیش از اسلام، کاملاً رایج بود. در قرآن، از زنده به گور کردن فرزندان دختر در عربستان قبل از اسلام، سخن رفته است. از احادیث و تواریخ نیز برمی‌آید که این عمل در جامعه عرب قبل از اسلام، کاملاً رایج بوده است. با این حال، راه زنان برای دست یافتن به مزایای اجتماعی هرگز بسته نبوده‌است. "خدیجه" دختر "خویلد" ثروتمندترین زنان قریش بود و "هن"د دختر "عتبه" بسیار قدرتمند بود و در "احد" در کنار مردان علیه سپاه اسلام می‌جنگید. با ظهور اسلام، زنده به گور کردن دختران که از آداب عرب بود، کنار گذاشته شد، در پیمان ازدواج به جای این که پدر دختر به دامادش کابین بپردازد، مقرر شد که شوهر به همسرش مهریه بپردازد. زنان حق مالکیت فردی به دست آوردند و حق میراث برای آن‌ها در نظر گرفته شد، در حالی‌که پیشتر فقط خویشاوندان مذکر حق ارث بردن داشتند
یکی از زنانی که در قرآن از وی نام برده شده‌است، "مریم" دختر "عمران" است؛ قرآن برخلاف انجیل حوادث زندگی "مریم" را از ابتدای تولد او دنبال می‌کند، و این‌که "زکریا" سرپرستی او را برعهده گرفت. در قرآن آمده‌است که از نزد خدا به "مریم" روزی بی‌حساب می‌رسید همچنین در قرآن، "مریم" بر تمامی زنان جهان برتری یافته‌است. "روح‌القدس" بر "مریم" نازل شده و فرزندی به نام "عیسی" به وی بخشید و "مریم باکره"، به "عیسی" حامله شد. قرآن، نام همسر "آدم" را مشخص نکرده‌است؛ هرچند در روایات نام "حوا" آمده‌است. خداوند، نخستین زوج انسانی را از نزدیک شدن به درخت منع فرمود. در قرآن، شیطان آن مرد و زن را وسوسه کرد و آن دو نافرمانیِ خدا را کردند و به کیفر خدایی گرفتار شدند. بنابراین، در قرآن سخن از این که همسر "آدم"، وی را اغوا کرد و او را به خوردن میوه ممنوع واداشت، نرفته‌است؛ و هر دو در گناه نخستین به اندازه‌ای برابر مقصر دانسته شده‌اند.
بنا به قرآن، "سارا" زن "ابراهیم" هنگامی که میهمانان خدا مژده ی ولادت پسری را به او می‌دهند، می‌خندد و با آن‌ها گفت‌وگو می‌کند. قرآن، اشارات گذرایی به مادر و خواهر "موسی" و همچنین دختران "شعیب"  و نیز به همسر "فرعون" که "موسی" را پذیرفت دارد و آن ها را  زنانی مؤمن می‌داند. در سوره نمل، داستان "سلیمان" و "ملکه سبا" آمده‌است. نام ملکه سبا در قرآن مشخص نشده‌است، اما در تفاسیر و احادیث نام "بلقیس" ذکر گردیده‌است. قرآن ملکه سبا را ملکه‌ای توصیف می‌کند که از هر چیز به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت، او دعوت "سلیمان" را می‌پذیرد و نزد او می‌آید و با "سلیمان" تسلیم خدا می‌شود.
دیگر زنانی که در قرآن، به آن‌ها اشاره شده‌است؛ دو تن از همسران پیامبر اسلام هستند. مفسرین بر این که آن‌دو "عایشه" و "حفصه" بودند، اتفاق دارند. قرآن آن دو را به خاطر فاش کردن رازی که پیامبر به یکی از ایشان سپرده بود، سرزنش کرده و به توبه دعوت نموده‌است. از همسر "نوح" و همسر "لوط" هم‌چون دو نمونه از کسانی که کفر ورزیده‌اند، یاد می‌شود. آنان به همسران خود که مردانی نیک بودند، خیانت ورزیدند و به آتش دوزخ فرستاده خواهند شد
بر اساس حدیثی از صحیح بخاری، وقتی پیامبر اسلام شنید که "پوراندخت" دختر "خسرو" پادشاه ایران شده‌است گفت قومی که ولایت امر را به زنی بسپارند، هرگز رستگار نخواهند شد. طبری، رهبری زنان را جایز شمرده‌است. در صدر اسلام، زنانی چون "عایشه" و "سمره بنت وهب" در فعالیت‌های سیاسی شرکت می‌کرده‌اند. در دهه های اخیر، تعدادی از کشورهای مسلمان، شامل اندونزی، پاکستان، بنگلادش، ترکیه و قرقیزستان توسط زنان رهبری شده‌اند. نزدیک یک سوم پارلمان مصر شامل زنان بود

اولین زن مسلمان ایرانی : « ام الفارسیه » اولین زن ایرانی است که به دین اسلام گروید. عبد الله ابن عباس از قول سلمان فارسی نقل می کند : زنی اصفهانی را دیدم که در وصول به یثرب و دولت دریافت سعادت اسلام بر من سبقت گرفته بود و او مرا به سوی آن حضرت راهنمایی کرد ( ترجمه محاسن اصفهان – مافروخی ) برخی نیز اولین ملاقات سلمان فارسی با ام الفارسیه را در مکه ذکر کرده اند ( اسد الغابه ). در « اعیان الشیعه » ذکر شده که سلمان فارسی می دانست که یکی از زنان همشهری اش به حجاز آمده است. در آنجا پرس و جو کرد تا او را یافت و آن زن وی را برای شرفیاب شدن به به محضر رسول الله راهنمایی کرد : به نقل از کتاب مشاهیر زنان اصفهان تالیف دکتر محمد حسین ریاحی

نحوه پوشش و حضور اجتماعي زنان در صدر اسلام
منير پشمي معتقد است : « زنان در ديدگاه اسلام از كليه حقوق انساني اعم از سياسي، اجتماعي و اقتصادي به اندازه مردان بهره مند مي باشند. زنان صدر اسلام با حفظ پوشش و حجاب، در جامعه حضوري فعال و مثبت داشته اند. اين مقاله، با بررسي نگرش هاي موجود درباره پوشش زنان در صدر اسلام و علل پرده نشيني آنان در طول تاريخ، حضور زن در جامعه اسلامي در سه حوزه علمي، اجتماعي و اقتصادي را مورد بحث قرار داده و علت و تفاوت حضور اجتماعي زن در عصر نبوي و علوي با حاكمان بعدي را بيان مي دارد; زيرا آنچه كه در ميراث و تمدن اسلامي رخ داده حاصل عملكرد حاكمان بوده و با اصل اسلام و مبناي عمل به سيره نبوي و علوي تفاوت و فاصله زيادي دارد. با استناد به سيره، مي توان گفت: حضور زن در جامعه اسلامي مورد تاييد و تاكيد بوده است و هيچ گونه منعي براي آن وجود نداشته است».

زن در تاریخ صدر اسلام از حد پوشش تا حد معاشرت و اختلاط
حد پوشش : شواهد متعددی از قرآن حاکی از این نکته است که در جامعه عرب قبل از اسلام، زنان برای حضور در اجتماع، پوشش مناسب و مطلوبی نداشتند. نهی قرآن از متابعت از آن الگو و دستورات اصلاحی برای پوشش زنان، از برخی نقص‎ها و کاستی‏ها در پوشش زنان آن دوره و فاصله آن با پوشش مورد نظر اسلام حکایت دارد. برخی تاریخ‏پژوهان نیز این نکته را تأیید می‎کنند. مسئله پوشش زن در دو سوره از سوره‎های قرآن مطرح شده است. یک‎بار به طور اجمال در سوره احزاب آیه ۵٩ و بار دیگر با تفصیل بیشتر در آیه ٣١ سوره نور.
از آنجا که چگونگی پوشش زنان در جامعه صدر اسلام به گونه‏ای نبود که زیبایی‏ها و زینت‎های آنان را بپوشاند. قرآن آنان را به نحوه ی پوشش دستور می‎دهد، خداوند به منظور حفظ عفت جامعه، حتی زنان مسلمان را از نمایان کردن بدن خود بر زنان غیر مؤمن نهی می‏‎کند. در روایات علت این امر، بی مبالاتی زنان غیر مؤمن در توصیف زنان مسلمان برای شوهران خود دانسته شده است.
عایشه می‎گوید: پس از نزول آیه سوره نور زنان مهاجر، ضخیم‏ترین پوشش‏های پشمین خود را برش داده و با آن سرو گردن خود را پوشاندند. ام سلمه نیز نقل می‎کند که پس از نزول آیه پوشش در سوره احزاب، زنان انصار از منازلشان با پوشش‎های مشکی خارج می‎شدند، به گونه‏ای که به نظر می‏رسید بر سر ایشان کلاغی نشسته است.
قرآن در آیه‏ای دیگر زنان پیامبر را که باید سرآمد و الگوی زنان جامعه اسلامی باشند، از خودنمایی و ظاهر نمودن زیبایی‎ها در مقابل دیگران نهی می‎کند. با توجه به آیات دیگر قرآن، نمی‎توان زنان دیگر را از ممنوعیت تبرج و خودنمایی مستثنی دانست.
در روایاتی از رسول خدا محدوده حجاب و پوشش زن معین شده است. امام صادق از پدران خود از رسول خدا نقل می‎کند که فرمود: روا نیست زنی که به دوران عادت ماهیانه بلوغ رسیده جلو سر و گیسوان خود را آشکار کند.
در گزارش دیگری پیامبر به یکی از یاران خود سفارش می‎کند که به همسرش بگوید برای تهیه روسری از آستر استفاده کند تا زیر آن نمایان نباشد. زنانی نیزکه خود را با وضع جدید تطبیق نداده بودند، با اعتراض پیامبر روبرو می‏شدند. گزارش شده است که رسول خدا خطاب به اسماء دختر ابوبکر که از پوشش نازک استفاده کرده بود فرمود: "ای اسماء وقتی زن به سنی رسید که عادت ماهانه برای او اتفاق افتاد، جایز نیست که جز صورت و دست وی تا بالای مچ در معرض دید دیگران قرار گیرد".
حد معاشرت و اختلاط: اسلام با تجویز حضور اجتماعی زن، معاشرت سالم و دور از فتنه و فساد بین زن و مرد مسلمان را بدون اشکال می‎داند. نگاهی به تاریخ صدر اسلام حکایت از معاشرت، گفت‏وگو و تعامل بزرگان دین با زنان دارد. زنان برای اصحاب پیامبر روایت نقل می‎کردند، یا سخنان پیامبر را از زبان یاران وی شنیده و حفظ می‎کردند. همچنین پاسخ سؤال‎های متعدد علمی و شرعی خود را از پیامبر و یاران او می‎گرفتند و برای دیگران نقل می‎کردند. آنچه در فعالیت‏های اجتماعی زن ممنوع است اصل معاشرت او با مردان نیست، بلکه هوس‏انگیز بودن این معاشرت است. گام برداشتن، سخن گفتن و دیگر شئون معاشرت نباید به گونه‏ای هوس انگیز انجام گیرد.
با دقت در برخی از ایات الهی و روایات معصومان به نکته‏هایی در این زمینه می‏رسیم. قرآن هشدار می‏دهد همان‏ گونه که زن نباید نقاط تحریک ‏آمیز را پیش دید مرد نهد، نباید زمینه فساد را با حرکات هیجان‏انگیز و ایجاد صدا، از راه گوش فراهم سازد.در سوره نور ‏آیه ٣١ داریم برخی از زنان عرب خلخال به پا می‏کردند و برای اینکه بفهمانند خلخال به پا دارند، پای خود را محکم به زمین می‏کوبیدند، آیه آنان را از این عمل نهی می‏کند.
علاوه بر متانت و سنگینی در گام برداشتن و حرکات، وقار در سخن گفتن و متانت در کلام و جلوگیری از سخن هیجان‏انگیز نیز از جمله شرایط معاشرت سالم است. قرآن و روایات به موضوع سخن گفتن از دو منظر نگریسته‏ اند: آهنگ سخن و محتوای سخن. در سوره احزاب آیه ٣٢ خداوند دستور داده است که مراقب آهنگ سخن خود باشند، با ناز و نرمی سخن نگویند تا موجب طمع بیمار دلان شود. از طرفی در پی نهی از خضوع و نرمش در کلام، به سخن خوب و شایسته سفارش شده‏اند، چرا که گاهی موضوع سخن نیز تحریک کننده و هیجان انگیز است. در روایاتی زن و مرد از شوخی کلامی نیز نهی شده‏اند. از دیگر اموری که در معاشرت زن و مرد نهی شده است، زینت کردن زن و خوشبو کردن خود برای مردان نامحرم است. پیامبر زنی را که خود را برای خوشایند مردان نامحرم خوشبو کند در جایگاه زناکار دانست. در روایتی دیگر چنین زنی مستوجب لعنت الهی دانسته شده است.
مسئله دیگری که در تنظیم حریم معاشرت زن و مرد مطرح است نهی از خلوت کردن زن و مرد نامحرم است. فساد انگیز بودن چنین حالتی آنقدر مسلم و خطیر است که پیامبر در یکی از بیعت‏های خود با زنان از آنان پیمان گرفت که با مردان نا محرم در خلوت ننشینند.
جدا بودن مکان زنان از مردان در زمان پیامبر در مسجد و در محل استقرار در جنگ‏ها نشانه تلاش آن حضرت برای کم کردن زمینه اختلاط بین زن و مرد در جامعه اسلامی است. همچنین پیامبر در هیچ یک از بیعت‏ها با زنان دست نداد و دست ایشان هیچگاه دست نامحرم را لمس نکرد
 

زن مسلمان انقلابی ایران : حضور تعداد زیادی زن محجبه در خیابان‌های ایران در سال‌های انقلاب ۵٧ از صحنه‌های بسیار شگفت‌انگیز در ایران بود. این زنان با حجاب، زنان بی‌سواد تحت تاثیر روحانیون نبودند، بلکه تحصیل‌کرده و از طبقه متوسط شهری بودند که با چادر و روسری به خیابا‌ن ها آمده بودند تا به حکومت"نه" بگویند. ‎این زنان تحصیل‌کرده، در حالی که نمی‌خواستند مدرن باشند در عین حال نیز نمی‌خواستند عقب مانده و امل به نظر بیایند و در نتیجه به دنبال راهی برای شناخت خود و رسیدن به تعریف جدیدی از خود می‌گشتند.

نگاه تبعيض آميز اسلام به زن از راه قوانين اسلامى در ايران : تحت حاکميت استبداد قرون وسطايى جمهورى اسلامي، از طريق ايدئولوژى حاکم و نگاه تبعيض آميز اسلام به زن، فرو دستى زن و خشونت عليه زنان از راه قوانين اسلامی در ايران  نهادينه گشته ‌است.
 بر اساس چنين قوانين ارتجاعى است که: چند همسرى براى مردان آزاد است، زن صلاحيت سرپرستى فرزندش را ندارد، زن نصف مرد ارث ميبرد، زن حق انتخاب نوع پوشش خود را ندارد، زن صلاحيت قاضى شدن، آيت‌الله شدن، ولى فقيه شدن، رئيس جمهور شدن، رئيس مجلس شدن، آخوند شدن، و... را ندارد. همين ايدئولوژى اسلامى توجيه کننده اعمال ضد انسانى دستجات بسيجى و گروههاى امر به معروف و نهى از منکر و نيروهاى امنيتى و پاسداران رژيم اسلامى ايران است، که از هرگونه اهانت و تحقير و هتک حرمت به زنان ابايى ندارند، و ايران را به جهنمى براى زنان عموما و خصوصا زنان دگرانديش تبديل کرده‌اند. در همين چند روز اخير خبر سنگسارشدن چهار زن زندانى در رسانه ها وسايتها پخش شد. اين در حاليست که قوه قضائيه ايران منکر سنگسار است ودر ظاهرکشتن به اين شيوه را متوقف کرده است.
زندانها مملو از زنان مبارزى است که بر عليه قوانين زن ستيز و مرد سالار حکومت اسلامى دست به مبارزه اى حق طلبانه زده اند و زندانبانان آنها هرروزه نوع جديدى از شکنجه واهانت و اذيت و آزار را در مورد آنها بکار ميبرند.
در يکماه اخير ٩ زن زندانى سياسى و فعال اجتماعى ومدافع حقوق بشر به نام هاى: شيوا نظرآهاري، ژيلا بنى يعقوب، مهسا امرآبادي، ژيلا کرم زاده مکونتي، بهاره هدايت، نازنين ديهيمي، حکيمه شکري، نسيم سلطان بيگي، راحله ذکائي، که به اتهامات واهى زندانى هستند دست به اعتصاب غذا زدند. اين تصميم مرگبار را زندانيان مبارز نامبرده در اعتراض به بى حرمتى جنسي، و حرکت شنيعى که ماموران زندان در هنگام بازديد بدنى آنان کرده بودند گرفته‌اند، و اعلام کرده بودند تا وقتيکه مسئولين زندان از آنها عذرخواهى نکنند اعتصاب غذاى خود را ادامه خواهند داد.
اعتصاب غذاى اين زنان زندانى در حالى بود که؛ نسرين ستوده وکيل مدافع، بجرم دفاع از زندانيان زن و فعالان حقوق بشر، که بيش‌از يکسال و نيم است در زندان اوين بسر ميبرد، و در اعتراض به ممنوع الملاقات شدن و محروميت از ديدار فرزندانش بيش از  ۵٠ روز در اعتصاب غذا به سربرد
 
تحقير و توهين به زنان، تحقير و توهين به کل بشريت است. انسان های آزادی خواه و برابری طلب ، بايد نسبت به بی حقوقی زنان واکنش مناسب و پيگيری از خود نشان دهند.