خدمتگزاران فرهنگ ایران: ١٦-هوشنگ ابتهاج، ه. الف سایه

در این قسمت به معرفی شاعر معاصر ایرانی ، امیر هوشنگ ابتهاج معروف به ه‍. الف سایه می پردازیم

امیر هوشنگ ابتهاج سمیعی گیلانی ، شاعر و موسیقی‌پژوه ایرانی است. او در ۶ اسفند ۱۳۰۶ در رشت متولد شد. پدرش آقاخان ابتهاج از مردان سرشناس رشت و مدتی رئیس بیمارستان پورسینای این شهر بود. برادران ابتهاج عموهای او بودند. هوشنگ ابتهاج دوره تحصیلات دبستان را در رشت و دبیرستان را در تهران گذراند و در همین دوران اولین دفتر شعر خود را به نام نخستین نغمه‌ها منتشر کرد. ابتهاج مدتی به عنوان مدیر کل شرکت دولتی سیمان تهران به کار اشتغال داشت. منزل شخصی سایه که از منازل سازمانی شرکت سیمان است در سال ۱۳۸۷ با نام خانه ی ارغوان به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده است. این خانه قدمت چندانی ندارد اما از آنجاکه در زمان سکونت سایه در آن محفل ادبی بزرگان شعر و موسیقی و محل نشست های آنها بوده است دارای ارزش فرهنگی بسیار بالایی است.
http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-70661a361d2a402db1b5f03d6184fc23-fa.html

ابتهاج در جوانی دلباخته دختری ارمنی به نام گالی شد که در رشت ساکن بود و این عشق دوران جوانی دست مایه اشعار عاشقانه‌ای شد که در آن ایام سرود. بعدها که ایران غرق خونریزی و جنگ و بحران شد، ابتهاج شعری به نام کاروان (دیرست گالیا…) بااشاره به همان روابط عاشقانه‌اش در گیر و دار مسایل سیاسی سرود. دلیل نامگذاری خانه ی ارغوان نیز وجود درخت ارغوان معروفی در حیاط این خانه‌است که سایه، شعر معروف (ارغوان)خود را برای آن درخت گفته‌است.
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC

دیراست گالیا
در گوش من فسانه دلدادگی مخوان
دیگر ز من ترانه شوریدگی مخواه
دیر است گالیا! به ره افتاد کاروان
عشق من و تو ؟ آه ، این هم حکایتی است
اما درین زمانه که درمانده هر کسی ، از بهر نان شب
دیگر برای عشق و حکایت مجال نیست …
http://avayeazad.com/hooshang_ebtehaj_he_alef_saye/shabgir/18.htm

ارغوان، شاخه ی همخون جدا مانده ی من
آسمان تو چه رنگ است امروز؟
آفتابی ست هوا؟ یا گرفته است هنوز ؟
من در این گوشه که از دنیا بیرون است
آسمانی به سرم نیست ، از بهاران خبرم نیست
آنچه می بینم دیوار است …
http://www.rahetudeh.com/rahetude/Sarmaghaleh-vasat/HTML/2008/mars/bahar.html

هوشنگ ابتهاج مدتی نیز عضو حزب توده بود.
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%87

هوشنگ ابتهاج مدتی نیز سرپرست برنامه گل‌ها در رادیوی ایران بود
ابتهاج از سال۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ سرپرست برنامه گل‌ها در رادیوی ایران (پس از کناره گیری داوود پیرنیا) و پایه‌گذار برنامه موسیقایی گلچین هفته بود. تعدادی از غزل‌ها، تصنیف‌ها و اشعار نیمایی او توسط موسیقی‌دانان ایرانی نظیر محمدرضا شجریان ، ناظری و حسین قوامی اجرا شده‌است. تصنیف خاطره انگیز تو ای پری کجایی و تصنیف سپیده (ایران ای سرای امید) از اشعار سایه‌است. سایه بعد از حادثه میدان ژاله (۱۷ شهریور۱۳۵۷) به همراه محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و حسین علیزاده به نشانه اعتراض از رادیو استعفا داد.
http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-70661a361d2a402db1b5f03d6184fc23-fa.html

هوشنگ ابتهاج مدتی نیز عضو کانون نویسندگان ایران بود
اما در سال ۱۳۵۸ خورشیدی، هیات دبیران کانون نویسندگان ایران که عبارت بودند از باقر پرهام، احمد شاملو، محسن یلفانی، غلامحسین ساعدی و اسماعیل خوئی تصمیم به اخراج امیر هوشنگ ابتهاج گرفتند. این تصمیم نهایتا به تایید مجمع عمومی کانون نویسندگان ایران رسید
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC

از مهم‌ترین خدمات فرهنگی امیر هوشنگ ابتهاج تصحیح او از غزل‌های حافظ است که با عنوان «حافظ به سعی سایه» نخستین بار در ۱۳۷۲ به چاپ رسید و بار دیگر با تجدیدنظر و تصحیحات تازه منتشر شد. سایه سالهای زیادی را صرف پژوهش وحافظ شناسی کرده که این کتاب حاصل تمام آن زحمت هاست که سایه در مقدمه آنرا به همسرش پیشکش کرده‌ است.
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC

امیر هوشنگ ابتهاج از سال ۱۹۸۷ مقیم شهر کلن در کشور آلمان است
Various Sources

غلامحسین یوسفی دربارهٔ شعر سایه می‌گوید: «در غزل فارسی معاصر، شعرهای سایه (هوشنگ ابتهاج) در شمار آثار خوب و خواندنی است. مضامین گیرا و دلکش، تشبیهات و استعارات و صور خیال بدیع، زبان روان و موزون و خوش‌ترکیب و هماهنگ با غزل، از ویژگیهای شعر اوست و نیز رنگ اجتماعی ظریف آن یادآور شیوهٔ دلپذیر حافظ است. از جمله غزلهای برجستهٔ اوست: دوزخ روح، شبیخون، خونبها، گریهٔ لیلی، چشمی کنار پنجرهٔ انتظار و نقش دیگر». اشعار نو او نیز دارای درون‌مایه‌ای تازه و ابتکاری است؛ و چون فصاحت زبان و قوت بیان سایه با این درون‌مایهٔ ابتکاری همگام شده، نتیجهٔ مطلوبی به بار آورده‌است.
http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-70661a361d2a402db1b5f03d6184fc23-fa.html

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به هوشنگ ابتهاج در ویکی‌گفتاورد موجود است
http://fa.wikiquote.org/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC

آثار امیر هوشنگ ابتهاج:

نخستین نغمه‌ها، ۱۳۲۵
سراب، ۱۳۳۰
سیاه مشق، فروردین ۱۳۳۲
شبگیر، مرداد ۱۳۳۲
زمین، دی ۱۳۳۴
چند برگ از یلدا، آبان ۱۳۴۴
یادنامه، مهر ۱۳۴۸ (ترجمه شعر تومانیان شاعر ارمنی، با همکاری نادر نادرپور، گالوست خاننس و روبن)
تا صبح شب یلدا، مهر ۱۳۶۰
یادگار خون سرو، بهمن ۱۳۶۰
حافظ به سعی سایه (دیوان حافظ با تصحیح ابتهاج)
تاسیان مهر ۱۳۸۵ (اشعار ابتهاج در قالب نو)
آینه در آینه (گزیده‌ی شعرهای ابتهاج به انتخاب محمدرضا شفیعی ‌کدکنی)
Various Sources

خانه ی شعر امیر هوشنگ ابتهاج
http://www.jasjoo.com/books/new-poems/houshang_ebtehaj/

تصاویر

امیر هوشنگ ابتهاج
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Hoshang_Ebtehaj(Saye).jpg/220px-Hoshang_Ebtehaj(Saye).jpg
در این سرای بی کسی ، کسی به در نمی زند
http://sphotos-a.xx.fbcdn.net/hphotos-ash3/c0.0.843.403/p843x403/553482_398614230210662_216194658_n.jpg
امیر هوشنگ ابتهاج در زندان جمهوری اسلامی
http://saabz.files.wordpress.com/2012/07/396824_447147201986553_1734558668_n.jpg

خدمتگزاران فرهنگ ایران : محمد حسین فروغی ذکاءالملک اول – محمد علی فروغی ذکاءالملک دوم –  استاد حبیب یغمایی – ادیب الممالک فراهانی – حسن وثوق معروف به وثوق‌الدوله – شاعره ی توانا فروغ فرخزاد – ملک‌الشعرای بهار – رضا ارحام صدر – علی‌اکبر سعیدی سیرجانی – هایده – علی ‌اصغر حکمت – ایرج میرزا – حسن رشدیه و خاندان او – خاندان اعتصامی – دکتر پرویز ناتل خانلری
 

نظر شما چیست؟

xxxxxxxxxx