«مرحم زخم ایران و ایرانیان ازادی است»

٠٠٠توضیح در مورد عکس : چپ- غلامرضا  (تنها فرزند از توران  اميرسليمانی)، همدم‌السلطنه (تنها فرزند از مریم ، تاجماه ،صفيه) و محمودرضا  (فرزند عصمت‌الملوك دولتشاهی).٠٠٠برداشت  این عکس  از موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسیست.

 همسران و فرزندان رضا سوادکوهی «رضا خان»
رضا ، همانند پدرش چندین همسر اختیار کرد. همسر اول رضا سواد کوهی: (دختر عمويش «مريم  سواد کوهی» یا تاجماه )، بود. که به درخواست مادرش انجام گرفت.  مریم سواد کوهی در سال 1281 ق به عقد رضا درآمد. که بمدت ٩ سال طول کشید و  با تولد اولين فرزند، او در هنگام زایمان در گذشت.  و دختري که فاطمه نام گرفت،  بعدها لقب  همدم السلطنه را به او  دادنند، به جای ماند. همدم،  چند سال بعد،  پس از ازدواج پدرش با «نیم تاجالملوک آیرملو» با آنها زندگی میکرد و در زمان سلطنت پدرش نیز در مجالس و محافل مطرح نبود و بیشتر اوقات را با نامادری اش ملکه نیم تاجالملوک میگذراند، و ندیمه و همدم و مصاحب او  بود.
** توضیح: (در بعضی از اسناد و حتی  درکتاب خاطرات ملکه مادر،اسم اولین همسر رضا؛ (مریم ... تاجماه )؛ <صفیه> نیز نامیده شده است).
**در اینجا متذکر شوم که؛ در مورد ازدواج اول رضا سواد کوهی چندین نظر مختلف وجود دارد. در بعضی از نوشته ها امده است که همسر اول او (دختر دایی) او بوده ودر نوشته ای دیگر (مریم سواد کوهی را دختر عموی) او میدانند. نیم تاجالملوك (دومين همسر رضاخان) در مورد اولين ازدواج همسرش (رضاخان) در كتاب خاطرات ملكه مادر ميگويد: البته سالها نميدانستم که رضا قبل از من همسری داشت، تا بعد از شاه شدن رضا؛ او آن را از من پنهان كرده بود.  يادم هست كه يك روز دختري را همراه خودش به كاخ شهر آورد و گفت: اين دخترم است. بعد برايم  تعريف كرد كه موقع خدمت در آترياد همدان با يك زن همداني به نام (صفيه) ازدواج موقت كرده و اين دختر حاصل آن ازدواج است.

 همدم السلطنه تنها فرزند از اولين همسر رضاخان به ازدواج هادی (حديكجان) آتابای (فرزند پدرخوانده رضاخان) درآمد و اين وصلت عاملی برای حضور مداوم خانواده آتابای در دربار (رضا خان )شد. لازم به توضیح استکه:««« (رضا) به واسطه ازدواج مجدد مادرش نوش آفرين(زهرا)؛ صاحب يك برادر نا تني به نام ” حديكجان آتابای“ كه بعدها اسم كوچك خود را به دستور (رضا خان)  به هادي تغيير داد. شد »»» [شوهر دوم (نوش آفرين مادر رضا )، از ازدواج قبلی اش يك پسر به نام حديكجان داشت]! به اين ترتيب  (رضا) داراي يك برادر اسمی به نام حديكجان ، كه هم از مادر و هم از پدر با هم جدا بودند، شد.   

حديكجان بعدها به  پزشكی دست يافت و سال ها به عنوان پزشك در لشكر قزاق خدمت می كرد. حديكجان در سال 1930ميلادی به سمت رياست اداره دارويي ارتش منصوب شد و به دستور (رضا خان) اسم خود را به [هادی آتابای] تغيير داد. هادی آتابای ( در سال 1941 ميلادی به وزارت بهداری منتقل گرديد و در همان سال بنا به در خواست انگليس دستگير و تبعيد گرديد). هادي آتاباي كه مدت 5 سال در آلمان نازی به سر برده بود به جاسوسی براي هيتلر متهم شد. انگليسی ها معتقد بودند، او گزارشات اطلاعاتي خود را از طريق محموله های دارويی و از راه( تركيه به برلين) می فرستاده است..حديكجان بعدها داماد رضا شاه شد و با دختر اول رضاخان (همدم السلطنه) ازدواج كرد..

                        ٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠

(در این قسمت ضروریست که توضیح کوتاهی در باره پدر رضا سواد کوهی داده شود، تا خوانندگان دچار سر در گمی نشوند.)
 (عباسعلی سواد کوهی) پدر رضا (خان) دارای ٥ همسر بود،  نوش آفرين(زهرا) پنجمین همسر عباسعلي سوادکوهی بود و وقتی که(رضا) ٤٠ روزه بود، او همسرش را از دست داد.  پس از مرگ شوهرش (عباسعلي سواد کوهی) ،  به تهران نزد برادرش ميرود و چندين سال نزد وي زندگي ميكند. رضاخان به واسطه ازدواج مجدد مادرش( نوش آفرين)، صاحب يك برادر ناتني به نام ” حديكجان آتاباي“ كه بعدها اسم كوچك خود را به هادي تغيير داد، شد. 

 همدم السطنه بعد از ازدواجش بیشتر در خارج از ایران زندگی میکرد. هادی اتابای که از خانواده ای« ترکمن» بود،  به دلایل متفاوتی مورد علاقه رضا خان نبود. بعد از ازدواج همدم السطنه با اتابای،  خبری از او در لیست خانواده گی دربار ثبت نشده بود تا پس از مرگ او . و بنابر شواهدی او در المان در سال  ١٣٥٧ در گذشت. همدهم السطنه و ایلجای اتابای ٣ فرزند به جای گذاشتند. به نامهای: امیر رضا، سیمین و سیروس اتابای. (امیر رضا اتابای با رکسانا  صبا ازدواج کرد  و دارای ٣فرزند ( دو دختر به نامهای؛ دنیا، معصومه، و یک پسر به نام رضا شد. سیمین اتابای با یک امریکایی ازدواجکرد. و  اطلاعات دقیقی هنوز از سیروس اتابای بدست نیاورده ام. )

منابع :

1- رضاشاه از الشتر تا آلاشت؛ از كيوان پهلوان 
2- زندگي پر ماجراي رضاشاه؛ از اسكندر دلدم 
٣-  تاریخ بیست ساله ایران، از حسین مكی
٤- ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، از حسین فردوست
٥- خاطرات ثریا اسفندیاری ملكه اسبق ایران، از ثریا اسفندیاری؛ مترجم مجید موسوی
٦- زنان ذی نفوذ در خاندان پهلوی، از  نیلوفر كسری
٧-  پدرو پسر ، ناگفته‌ها از زندگی و روزگار پهلوی‌ها، از محمود طلوعی
٨- زنان پهلوی. از احمد پیرانی