MOSSADEGH

(بعنوان یک استاد ایرانی دانشگاه در تبعید، این برگردان را تقدیم به دانشجوی جانباخته سنندجی، آقای ابراهیم لطف اللهی می نمایم. امیدوارم روزی در ایرانی آزاد و دموکراتیک به یادبود وی و سایر دانشجویان شهید راه آزادی و دموکراسی ایران به رایگان در خدمت دانشجویان کردستان و سایر مناطق ایران باشم.) -- حمید اکبری

ویلیام داگلاس، قاضی مشهور دیوان عالی آمریکا، از دوستداران پابرجای مردم ایران بود و از حقوق آنها آشکارا دفاع می کرد. او معتقد بود که ((ایرانیان از نظر روحیه پیوند خویشاوندی نزدیک با آمریکایی ها دارند)). او دارای دوستان ایرانی زیادی بود و نسبت به نخست وزیر ایران، دکتر مصدق، احترام و دوستی داشت.

در پاییز سال ۱۹۵۱ (۱۳۳۰) در خلال سفر دکتر مصدق به آمریکا بدفعات با وی دیدار کرد و از جمله در روز ۵ نوامبر میزبان شخصی دکتر مصدق در بازدید او از محل دیوان عالی ایالات متحده آمریکا بود. پس از سرنگونی مصدق، قاضی داگلاس اظهار داشت: ((وقتی که مصدق و ایرانیان دست به اصلاحات پایه ای زدند، ما احساس خطر کردیم و با انگلیسی ها همدست شدیم و مصدق را نابود کردیم. ما موفق شدیم ولی از آنروز نام آمریکا در خاورمیانه افتخار آمیز نبوده است)).

قاضی داگلاس در سال ۱۹۸۰ در سن ۸۲ سالگی در گذشت.

برگردان های زیر از انگلیسی از کتاب ((نامه های داگلاس)) به کوشش ملوین یوروفسکی صورت گرفته است. (ناشر: آدلر و آدلر، بتسدا، مریلند، ۱۹۸۷)

((قاضی ویلیام داگلاس برای ۳۶ سال - که رکورد محسوب می شود - در دیوان عالی آمریکا قضاوت کرد. در تمامی این سالها، قاضی داگلاس به عنوان طرفدار سرسخت محیط زیست، جهانگرد خستگی ناپذیر، و مردی با دوستان بی شمار در مقامات بالای دولتی و در محافل امور مالی و حقوقی بود و نیز چهره ای جنجال بر انگیز شناخته می شد. خصوصیات او که شامل درستی، کنجکاوی شگرف ذهنی و دامنه وسیع زمینه های مورد علاقه اش بود، اتخاذ سکوت در مسایل غیر حقوقی را برای قاضی داگلاس غیر ممکن می ساخت. بعنوان لیبرالی تزلزل ناپذیر، احتمالا او بیش از هر قاضی دیگری در قرن بیستم از حقوق فردی دفاع کرده است. او دارای دشمنان زیادی بود که اغلب وی را تهدید به اعلام جرم ومحاکمه می کردند)).

((نامه به دکتر محمد مصدق))

۱۵ نوامبر ۱۹۵۱

آقای نخست وزیر گرامی،

مایلم پیش از آنکه شما آمریکا را ترک نمایید، مطلبی را به عرض برسانم. من اطمینان دارم که سفر شما [به آمریکا] بسیار ارزشمند بوده و موجب حسن نیت میان آمریکا و ایران است. ممکن است که سرمقاله امروز صبح در ((واشنگتن پست))* شما را مأیوس کرده باشد. آن سر مقاله منعکس کننده نظر انگلیسی ها در مورد ایران است و به باور من نظر آمریکایی ها را نمایندگی نمی کند. من مطمئنم که مردم و همچنین مقامات آمریکا در نتیجه سفر شما متوجه مسایل بزرگی که برای کشورتان مطرح است شده اند.

شاید در این هنگام عزیمت، نومیدی به قلب شما رخنه کرده باشد. اما [بر اثر سفر شما] کارهای بسیار خوبی صورت گرفته است. من فکر می کنم که احساسات اکثریت مردم آمریکا به سود مردم بزرگوار شما بیشتر و بیشتر می شود و در مقابل سیاست کریه و آزمندانه انگلستان زیر نظر دولت چرچیل - همانگونه که من و شما به آن پی برده ایم - برای همگان عیان می شود.

* اشاره به سرمقاله ای در روزنامه ((واشنگتن پست)) علیه مصدق است که به سخنرانی مصدق در باشگاه ملی مطبوعات برای تکرار اتهامات علیه شرکت نفت ایران و انگلیس بجای طرح سیاست های مدرنیزه کردن ایران، ایراد گرفته بود.

((نامه به کورش شهباز))*

دوم نوامبر ۱۹۵۲

شهباز گرامیم،

... من به هر طریقی که بتوانم در راه پیشبرد اهداف ایران [در مبارزه با استعمار] و رهبر بسی بزرگوارش، مصدق، تلاش کرده ام. وقتی که او در واشنگتن دی سی بود، بدفعات ایشان را دیدم و بسیار تحت تاثیر واقع شدم. هم اکنون من مشغول ساختن فیلمی در باره ایران هستم که در کانال های تلویزیون به نمایش گذارده می شود. بخش هایی از این فیلم را خودم در طی سفرهایم به ایران برداشتم و بخش هایی از فیلم دیگران است. این فیلم اساساً در برگیرنده موضوع اصلی کتاب من ((سرزمین های غریب و مردمان مهربان)) است...

به اعلیحضرت [محمد رضا شاه پهلوی] بگویید که بسیار مسرور خواهم بود که به هر وسیله ای برای پخش اطلاعات مربوط به برنامه تقسیم اراضی ایشان همکاری نمایم. شاید نوشتن مقاله ای بوسیله ایشان کار لازم است. و اگر ایشان ترجیح بدهند، خوشحال خواهم شد که اینکار را خودم بر عهده گیرم، مشروط آنکه اسناد لازم با ترجمه انگلیسی را بهمراه عکس های مربوط برایم ارسال دارند. و یا اگر اعلیحضرت ترجیح دهند، این امکان برای من وجود دارد که در ماه ژوئن برای چند هفته ای به ایران سفر نمایم و با اشخاص وارد گفتگو کنم و با تهیه عکس های اضافی، مقاله را بنویسم.

در ارتباط با این موضوع، امکاناً به اعلیحضرت بفرمایید که فیلمی که در باره ایران در دست تهیه دارم ارزش آموزشی و تبلیغاتی بسزایی بسود اهداف و منافع ایران** خواهد داشت و شاید هنگامی که به ایران سفر کنم بتوانیم که فیلم مستندی هم در زمینه برنامه جالب و الهام بخش تقسیم اراضی [اعلیحضرت] تهیه نماییم.

* ویلیام داگلاس کورش شهباز را در یکی از سفرهای پیشینش به ایران شناخته بود و واسطه شغلی برای او در سفارت آمریکا در ایران شده بود.

** یادداشت مترجم: منظور مبارزه ملت ایران به رهبری دکتر مصدق برای رهایی از سیاست های استعماری دولت بریتانیا و اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت ایران است. از لحن این نامه بر می آید که قاضی داگلاس متوجه حساسیت محمد رضا شاه به آوازه جهانی دکتر مصدق در مبارزه اش برای احقاق حقوق ایران است و می کوشد که با طرح و اهمیت دادن به برنامه تقسیم اراضی پادشاه از میزان این حساسیت بکاهد و ارادت خود به وی را ابراز دارد.

***

Hamid Akbari
Chair and Associate Professor
Department of Management and Marketing
Northeastern Illinois University
Chicago