ROCK

گروه راک «حک»  یکی از گروه های فعال در شکل گیری موج موسیقی راک ایران در یک دهه اَخیر بوده است. این گروه مانند بیشتر گروه های راک در ایران یک پروژۀ موسیقی یک نفره می باشد که با همیاری و همکاری موسیقی پردازان متعددی از جمله؛ نوازندگان گروه راک «سرخس» و شهرام شعرباف رهبر گروه راک «اوهام» و نوازندگان و موسیقیدانان حرفه ای مانند؛ رضا اَبائی، کسرا ابراهیمی، اِحسان خواجه مولائی، مونا نامور، علی جبرئیلی به رهبری «مانی صفیخانی» تاکنون به پیش رفته است. پروژۀ حک در سال 2001 میلادی آغاز به فعالیت کرده و تا به امروز 4 آلبوم در سبک های آلترناتیو، فیوژن-راک و پروگرسیو-راک انتشار داده است.



بتازگی دو آلبوم به نام های «اِلاه» و «این برف» بطور همزمان در صفحۀ اینترنتی اختصاصی این گروه برای فروش ارائه داده شده است. این دو آلبوم بگونۀ قابل ملاحظه ای با آثار قبلی گروه حک بویژه آلبوم «من» تفاوت دارند.

آلبوم «اِلاه» به نوعی متاثر از موسیقی می باشد که اصطلاحاً آنرا -راک تلفیقی فارسی- می نامند. دیدگاه موسیقائی که تا کنون بخاطر پایبند بودنش به قالب های پیش ساخته و تکراری موسیقی سنتی و محلی ایرانی با محتوائی از اشعار ادبی کلاسیک و عرفانی فارسی و همزمان گرایش ظاهری و تقلیدیش به ساختار موسیقی راک متداول و تجاری، پدیدۀ موسیقائی پرتناقض و ایستائی را موجودیت بخشیده است.

به هر شکل، برخلاف آثاری که تا به امروز متاثر از این نگرش موسیقائی در ایران ارائه داده شده، آلبوم «اِلاه» حاوی پویائی جالب توجی است که در کمتر موسیقی -راک تلفیقی ایرانی- به گوش می رسد. آن پویائی مورد نظر که در آلبوم «اِلاه» شنیده می شود در واقع برخواسته از فضاسازی خلسه آمیزی می باشد که در قطعات طرح ریزی شده و حجم ایجازگونه ای به آنها بخشیده است. خصوصیتی که در موسیقی فرهنگی ایرانی و شرقی نقش مهمی دارد ولی کمتر در موسیقی به اصطلاح -راک تلفیقی فارسی- رعایت می شود. این رویکرد آوای آلبوم «اِلاه» را حتی در صف موسیقی های تاثیر گرفته از سبک های «سایکادلیک» و «پروگرسیو» نیز قرار می دهد و در آلبوم «این برف» به اوج می رساند.

ویژه گی دیگری که این آلبوم در خود می پروراند تلقین حس بداهه نوازی و اجرای زندۀ قطعات است. اینکه آیا این قطعات واقعاً بطور زنده ضبط و تنظیم شده اند یا نه، آنقدر ها هم مهم نیست. آنچیز که قابل اهمیت است ایجاد حس بداهه نوازی است که یکی از شاخص های موسیقی سنتی ایرانی و شرقی می باشد که در این آلبوم چه در ساختار قطعات و چه در شیوۀ خوانندگی «مانی صفیخانی» بگوش می رسد. او در خوانندگی نیز تا حدّی سعی در تلفیق میان آوازخوانی سنتی با خوانندگی پاپ-راک دارد که در تکمیل ایدۀ مفهومی قطعات در آلبوم «اِلاه» کمک بسزائی کرده است.

اما در کل آن رویکرد مهمی که این آلبوم را از دیگر آثار به اصطلاح موسیقی –راک تلفیقی- تمایز می بخشد، استفادۀ مینیمالیستی و تا حد زیادی عینی از سازهای ایرانی و هندی جهت خلق حال و هوای موسیقی شرقی است و استفاده از سازهای الکترونیکی جهت فضاسازی و ایجاد آوا و بیانی امروزی می باشد. این کنش موجب شده تا آلبوم «اِلاه» فقط تلفیق آوا و دوباره نوازی آهنگ های آشنای ایرانی نباشد، بلکه آمیزشی باشد از دریافته های آوائی موسیقی راک با برداشتی مفهومی از دیدگاه های فرهنگ موسیقی ایرانی و مشخصاً عرفانی مشرق زمین. نگرشی که این مجموعه را به تلفیق فرهنگ موسیقی ها نزدیک تر کرده است و ساختار متفاوت و تازه ای به کل مجموعه بخشیده است. از این رو آلبوم «اِلاه» قدمی فرای ساختار باسمه ای و تجدد ظاهری موسیقی «راک تلفیقی ایرانی» برداشته و به موسیقی جهانی نزدیکتر می شود.

شاید بتوان آهنگ های «ودا» و «چه چاره؟» را در این آلبوم از معدود قطعات موفق در موسیقی راک تلفیقی فارسی با آوای زیبائی شناسانه ای برگرفته از سبک «سایکادلیک» دانست.

نکتۀ سوال برانگیز در این آلبوم، وجود آهنگ «جو به جو» است که در سبک بلوز-آلترناتیو ساخته شده و هیچگونه ربطی به کلیت مفهومی و سبک تلفیقی موسیقی این آلبوم ندارد. قطعۀ «جو به جو» تعادل ساختاری این مجموعه را در هم ریخته و نه تنها موجب تنوع نشده، بلکه همگونی زیبائی شناسانۀ این آلبوم را از بین برده و زنجیر ارتباطی میان قطعه های این مجموعه را پاره کرده است.

آلبوم «این برف»:

در این آلبوم پروژه «حک» جهش بزرگ تری در خلق زبان موسیقائی امروزی برداشته و وارد فضای آزاد و مترقی موسیقی پروگرسیو شده است.

موسیقی «پروگرسیو» یکی از انواع موسیقی هایی است که در میان طرفداران موسیقی راک و موسیقی پردازان راک-زن ایرانی جایگاه والائی دارد و تاکنون چندین آلبوم تحت تاثیر شاخه های مختلف از این سبک در ایران بطور غیر رسمی ارائه داده شده. اما آنچه تا امروز در سبک پروگرسیو در ایران انتشار یافته بیشتر موسیقی «اینسترومنتال-راک» بوده با گرایشات زیادی به موسیقی «متال» و «سیمفونی-راک» که به سختی می توان آنها را در چهارچوب موسیقی پروگرسیو جای داد. چرا که کمتر آن خصلت مترقی و نوپردازانۀ هنری که مهمترین دلیل خیزش جنبش موسیقی پروگرسیو در دهۀ 60 و 70 انگلیس بوده است در مجموعه های ارائه شده در این سبک در ایران به چشم می خورد.

در یک چنین محیطی، آلبوم «این برف» یکی از تجربه های موفق در موسیقی پروگرسیو ایران بنظر می آید.

آوای این آلبوم برگرفته از موسیقی «کرات-راک» و «الکترونیک-تجربی» می باشد. این تاثیرات همراه با چیدمان مینیمالیستی سازهای پوستی ایرانی که در چند بخش کوچک در این آلبوم جایگزاری شده، حسی ماشینی-صنعتی با هویتی ایرانی بوجود آورده است.

از ویژه گی های قابل توجه دیگر آلبوم «این برف»، طول زمانی آهنگ ها و پیوستگی آنان به یکدیگر می باشد که با تغییر و تنوع در وزن و ضرب قطعات و فضاسازی های بجا، حجم وَهم آمیزی ایجاد کرده است. این ساختار پیچیده، جایگاه بسیار مناسبی برای اشعار شاعر نوپرداز «مهرداد فلاح» خلق کرده که در این مجموعه از اشعار وی بجای متن آهنگ ها استفاده شده است.

در آلبوم قبلی گروه حک که «من» نام داشت نیز از اشعار این شاعر استفاده شده بود. با این تفاوت که قالب موسیقائی مسلط بر تمامیت آلبوم «من» آلترناتیو-پاپ-راک بود که اصولاً نیاز به -گفتار و متن آهنگی- ساده با موضوعاتی امروزی و قابل درک تری دارد. از این رو آن مجموعه نمی توانست جایگاه مناسبی برای شعرهای وی باشد.

اما در آلبوم «این برف» بخاطر دیدگاه هنری و فضاسازی که اصولاً موسیقی پروگرسیو در خود می پروراند، زبان امروزی و نوپردازانۀ اشعار «مهرداد فلاح» توانسته حسی سورئالیستی به تمامیت مجموعه ببخشد و آنرا کامل کند.

با ارائه آلبوم « این برف» نه تنها پروژۀ حک مسیر تازه ای را انتخاب کرده و به زبان منحصربفرد خود نزدیک تر شده است، بلکه موسیقی پروگرسیو راک فارسی را نیز به مرحله ای جدید و کیفیتی موسیقائی تازه ای رسانده است

www.hackroom.net 

Nassir Mashkouri
Freelance music critique/ Musik skribent
Homepage: www.nassir-mashkouri.com

First published in zirzamin.se