تفکر

بوسه ها قرار داد نیستند
و هدیه ها معنی عهد و پیمان نمی دهند
شکست را بپذیر!
با سری بالا و چشمانی باز

Jorge Luis Borges

 
 Santiago Jose Carrillo Solares(1915-2012) سانتیاگو کاریلو دبیر کل سابق حزب کمونیست اسپانیاCommunist Party of Spain (PCE) که  مدت 22 سال از سال 1960 تا 1982 این سمت را داشت، روز 18 سپتامبر 2012 در سن 97 سالگی در  مادرید درگذشت. خوانندگان این سطور احتمالاً این سئوال را خواهند پرسید که پرداختن به درگذشت کسی که روزگاری کمونیست دو آتشه ای بود و سرانجام بعد از سالها آرزو در آگوست سال 1948 با جوزف استالین دیکتاتور شوروی ملاقات کرد و آن را هیجان انگیز ترین خاطره زندگیش خواند، چه فایده ای برای ایران و ایرانی دارد که وقت عزیرمان را با خواندن زندگینامه وی به هدر بدهیم. مخصوصاً اینکه افکار کمونیستی حالا دیگر سالهاست دیگر آن محبوبیت سابق را بین جوانان ندارد و موضوع متعلق به سالهای سپری شده است. وی حتی سی سال هم بود که به دلیل کبر سن در جامعه سیاسی اسپانیا هم اهمیت گذشته را نداشت. با اینحال به دلایلی که معروض خواهد افتاد، تصور میکنم بررسی فعالیتهای وی برای ما ایرانیها اهمیت دارد.

برای درک موضوع این ارتباط باید اندکی از تاریخ اسپانیا را مرور کنیم. البته این کار را  به قول زنده یاد آل احمد خیلی شتاب زده انجام خواهیم داد تا حوصله برخی که علاقه ای به مقولات تاریخی ندارند سر نرود. داستان از آنجا شروع می شود که اسپانیا  تا دهه سوم قرن بیستم اغلب سرزمین های مستعمراتی ماوراء بحار خود را از دست داد و تبدیل به کشوری عقب مانده در اروپا گردید، با رژیمی واپسگرا و قرون وسطیی. سرانجام با تظاهرات عناصر چپ، در سال 1931، آلفونس سیزدهم پادشاه این کشور، در مقابل مخالفت اکثریت مردم تاب نیاورد و از کشور گریخت و در اسپانیا جمهوری اعلام شد. تا سال 1936 با وجود اصلاحات زیادی که دولتهای چپگرا در این کشوردر جهت محدودیت اختیارات و ثروت کلیسا و ارتش انجام داده بودند باز جناح سلطنت طلب وراستگرا و  ارتجاعی قوی می نمودند. سرانجام همه عناصر به اصطلاح امروزی پلتفرم چپ در انتخابات عمومی سال 1936 که در فوریه برگزار شد، توانستند پیروزی قاطعی را به دست آورند. راستگرا ها و ارتش و کلیسا شکست را نتوانستند تحمل کنند و سرانجام در ژوئیه سال 1936 ژنرال فرانکو بر ضد جمهوریخواهان کودتا کرده و بندر بارسلونا را تصرف و به سوی مادرید حرکت کرد. جنگ داخلی اسپانیا از این تاریخ آغاز و در سال 1939 با تصرف مادرید و پیروزی سلطنت طلبان و دیکتاتوری ژنرال فرانکو پایان یافت میدانم از خواندنش خسته شدید، چاره ای نبود. تازه ! خلاصه اش کردم. یادم رفت بگویم که جنگ داخلی اسپانیا خیلی سریع جنبه بین المللی به خود گرفت. آلمان نازی و ایتالیای فاشیست جانب  ژنرال فرانکو و نیروهای مترقی و شوروی جانب جمهوریخواهان را گرفتند. تعداد زیادی از آمریکائیان هم هنگ لینکلن را به ابتکار خود تشکیل داده و به طرفداری از جمهوریخواهان جنگیدند. ارنست همینگوی در این جنگ به عنوان خبرنگار حضور داشت. بگذریم. البته تقریباً از اکثر کشورهای غربی داوطلبان زیادی در صف جمهوریخواهان جنگیدند و اغلبشان هم کشته شدند.

از سال 1939 تا نوامبر سال 1975 که ژنرال فرانکو مرد و خوان کارلوس به عنوان پادشاه اسپانیا زمام امور را در دست گرفت، اسپانیا تحت دیکتاتوری فرانکو دست و پا میزد. یعنی 36 سال دیکتاتوری.  در جبهه متحد خلق که کمونیستها، سوسیالیست ها و آنارشیست ها در سال 1936 تشکیل داده بودند، کمونیستها نقش فعالی داشتند و در آن زمان همین سانتیاکو کاریلو که موضوع صحبت ماست، عضو حزب کمونیست و عنصر موثری بود.

حالا صورت مسئله خیلی ساده شده است. اسپانیا در سال 1975، کشوری بود که زخم عمیق یک جنگ داخلی با تلفات یک میلیون نفری را بر چهره داشت. 36 سال دیکتاتوری را تحمل کرده بود. با این بضاعت اندک میخواست در کوتاه مدت به یک کشور اروپائی تبدیل بشود.. همه احزاب و فعالان سیاسی اسپانیا حول کلمه جادوئی " صندق رای " به وحدت رسیدند. آنها این موضوع را درک کرده بودند که ساختار حکومت خیلی مهم و تعیین کننده نیست، یعنی  رژیم سلطنتی و یا جمهوری  مورد بحث نیست، بلکه ایمان به نتایج حاصل از صندوق های رای واقعاً سازنده است. آنها میدانستند که اعتماد به رای مردم در نهایت به سود همه مردم اسپانیاست. اینجاست که قهرمان داستان ما یعنی سانتیاگو کاریلو وارد صحنه می شود. حزب کمونیست اسپانیا تحت رهبری سانتیاگو کاریلو با وجود آنکه سالها برای استقرار جمهوری و دیکتاتوری پرولتاریا، جنگیده و تلفات زیادی را متحمل شده بودند، به خواست اکثریت مردم احترام گذاشته و نظام سیاسی جدید را پذیرفتند و بعد از آن، زمان تصمیم گیری به اصطلاح دردناکی برای سانتیاگو کاریلو رسیده بود.  وی به اتفاق انریکو برلینگوئر رهبر حزب کمونیست ایتالیا خیلی جلوتر از زمان خود فکر کرده و این نکته را تشخیص دادند که دیگر ایمان به دیکتاتوری پرولتاریا، نوعی حماقت است. آنها به اتفاق عبارت " یورو کمونیسم" را ابداع کردند. صندق رای بهترین قاضی است. معنی دیگر این سخن آن است که برای به دست گرفتن قدرت نباید به تفنگ و انقلاب و شورش متوسل شد. قدرت نه از دهانه توپ بلکه از صندوق رای بیرون می آید و بس. با همین راهبرد ایمان به صندق رای که مورد حمایت همه احزاب از مادون چپ تا ماوراء راست بود، اسپانیا توانست تنها در مدت 25 سال یعنی تا سال 2000 از نظر آزادی های مدنی و سیاسی به کشوری کاملاً اروپائی تبدیل شده و حتی در برخی موارد گوی سبقت را از دیگران برباید از جمله مشارکت زنان در پست های بالای سیاسی و نمایندگی مجلس و مدیریت نهاد های صنعتی و مالی.

مثل انشاء های دوران دبستانی رسیدیم به نتیجه گیری

البته و اضح و مبرهن است که زنده یاد سانتیاگو کاریلو مرد بزرگی بود. مردی که توانست نیازهای زمانه را به درستی درک کند. وی زمانی یک جمهوریخواه دو آتشه و فرمانده دفاع از مادرید در برابر فالانژ ها بود و رفقای زیادی را در این کارزار از دست داد. از سال 1936 تا 1975 به مدت 39 سال تبعید بود و حق ورود به اسپانیا را نداشت و سختی های فراوانی را کشید. با اینحال همیشه به‌ آینده فکر کرد. وی که زمانی بر ضد سلطنت جنگیده بود، بعد از بازگشت به اسپانیا، دوستی جالبی را با خوان کارلوس پادشاه اسپانیا به هم زد. با این حال مهمترین دستاورد وی به جامعه اسپانیا طرد همه تفکرات دگم و  قدیمی کمونیستی  و اعتقاد به صندوق های رای به جای توصیه های مرحوم کارل مارکس در به دست گرفتن قدرت با استفاده از زور و تقنگ و انقلاب بود. حاصل همه این گذشت ها و تصمیمات دردناک دستاورد بزرگی برای کشورش بود. اسپانیا هم اکنون کشوری مهم در اروپاست و دیگر دچار بحران هویت نیست. میتوان با اعتماد به صندوق های رای ره صد ساله را یک شبه پیمود.  کشورهای دیگر هم هستند که قرنهاست است که از دیکتاتوری رنج میبرند، کافی است احزاب و شخصیت ها تصمیمات سختی گرفته و به نتایج صندوق های رای ایمان بیاورند.

انگار متن خیلی خشک و جدی شد. خاطرم است که سالها قبل در یکی از ایالات آمریکا بین مردم بر سر اینکه زمین کروی است یا صاف بحثی در میگیرد. یک نفر طبق معمول مراجعه به صندوق رای را پیشنهاد میکند. اکثریت به مسطح بودن زمین رای میدهند!! این داستان حقیقت بزرگی را در خود پنهان دارد و آن اینکه صندق رای در کوتاه مدت ممکن است نتایج عجیب و غریبی از خود بروز دهد که اصلاً قابل توجیه نباشد.ولی در دراز مدت اشتباهاتش را تصحیح کرده و به سود همه عمل میکند. به عنوان مثال مردم انگلیس در پایان جنگ جهانی دوم به پاس همه خدماتی که چرچیل در طول جنگ و کسب پیروزی انجام داده بود به وی رای ندادند !!! و نتوانست نخست وزیر شود. البته چند سال بعد در انتخابات  به نفع وی رای دادند. این رویداد برای چندمین بار ثابت کرد که ایمان و اعتماد به صندوق های رای در دراز مدت به نفع همه احزاب و گروه هاست حتی حزب کمونیست.

در 25 اکتبر سال 2005، دانشگاه دولتی اسپانیا  به پاس یک عمر خدمات سانتیاگو کاریلو به کشور، به وی دکتری افتخاری اعطاء کرد.  این یعنی سپاس نسل های جدید اسپانیا از مردی که  یک عمر مبارزه کرد و همیشه منافع ملی کشورش را بر عقاید سیاسی خود مقدم  شمرد. اهداء دکتری افتخاری به سانتیاگو کاریلو  تلاشی بود در راه التیام زخم هایی که اسپانیا در طول جنگ داخلی برداشت. مبارزات و روش زندگی سانتیاگو کاریلو همواره و در همه کشورها ارزش تقلید را خواهد داشت. سانتیاگو کاریلو در قید نظریات و تئوری هایی که خوانده بود نماند و همه آنها را با واقعیت های زندگی در اسپانیا تطبیق داد. مهارتی که ما ایرانیها کمترین سررشته را داریم. در اساطیر یونان باستان ستون های هرکول ( تنگه جبل الطارق) انتهای جهان بود و ماوراء آن یعنی افسانه و تخیل. سانتیاگو کاریلو پایش را از ستون های هرکول در وادی نظریه فراتر گذاشت و جائی رفت که نباید میرفت. وی به خاطر وطنش دست از دگم بازی های ایدئولوژیک برداشت و علیرغم توصیه های مارکسیستی  به صندوق رای ایمان آورد و برای همیشه تفنگ و انقلاب و این جور حرفهای قدیمی را کنار گذاشت. زرادخانه تبلیغاتی شوروی وی را متهم کردند که نمک خورده و نمکدان شکسته و با وجود اینکه مدت 40 سال تحت حمایت شوروی بود به آرمانهای اصلی مارکسیسم پشت کرده و به لیبرال ها پیوسته. سانتیاگو با عملش ثابت کرد که به چیزی بالا تر از منافع ملی  کشورش و نتایج صندوق های رای ایمان ندارد و نظر روسها اصلاً برایش مهم نیست. شاید برای خوانندگان این سطور جالب باشد که در حال حاضر  اغلب گروه ها و احزاب چپ ایرانی، هنوز به قولی اورتودوکس هستند و حاضر نیستند حتی کلمه ای را از نوشته های مرحوم مارکس غلط بدانند. آنها در سایت هایشان درست مثل 50 و یا 60 سال قبل به نوشته های فولادین ( یعنی استالین)  و اولیانف ( لنین) ریفرنس داده و  انتظار دارند که روزی بتوانند حکومت را از طریق اعمال زور و انقلاب به دست گرفته و زحمتکشان را رستگار کرده و  به همه وعده های حزب طراز نوین طبقه کارگر عمل نمایند. حزب کمونیست اسپانیا در حال حاضر 11 کرسی در پارلمان 350 نفری دارد و José Luis Centella، عضو مجلس و دبیر کل حزب  است.